Benali boekt Een vlucht regenwulpen, NTR, 4 maart 2012

-->

Over de worsteling met een gereformeerde opvoeding.

Abdelkader Benali bevindt zich in de rietlanden rond Maassluis (zie foto), het decor van Een vlucht regenwulpen, de roman waarmee Maarten ’t Hart zou doorbreken bij het grote publiek. In dit land met zijn glazen kassen en godvrezende lieden groeide Maarten op als kind van gereformeerde ouders.

Verzamelaar Ardjan Noorland toont ons de vele omslagen en vertalingen van Een vlucht

regenwulpen in het Nationaal Documentatiecentrum Maarten ’t Hart in de bibliotheek van Maassluis. In Een vlucht regenwulpen heeft Maarten gebroken met het geloof maar zit er nog wel erg aan vast, zo erg dat hij geen contact durft te maken met Martha, het meisje op wie hij verliefd is. Benali noemt het boek een zoeken naar vrijheid. 

Het boek is verfilmd in 1981 met Jeroen Krabbé in de hoofdrol. We zien een fragment waarin Maarten twee ouderlingen het ouderlijk huis uitjaagt. ’t Hart heeft zelf het geloof afgezworen in 1964 toen hij het programma Gods eigen volk zag over Jehova’s getuigen. Hij stopte meteen met bidden. Het was voor hem een breuklijn, een emotionele aardbeving, die problemen opleverde. Dat de omgang met meisjes zondig was, was er moeilijk uit te krijgen.

Hij kocht in Warmond een kast van een huis met de opbrengst van zijn boeken. Er waren Poolse dames die meenden die hij heel eenzaam was en in brieven vroegen of ze langs moesten komen. Soms komen er daadwerkelijk mensen aan. Sommigen gaan zelfs op het terras zitten met de veronderstelling dat ze bediend zullen worden.

Het eerste boek van Maarten ’t Hart liep zo slecht dat Theo Sontrop van de Arbeiderspers het manuscript van Een vlucht regenwulpen niet wilde uitgeven. Martin Ros haalde hem over het wel te doen en het werd een enorm succes. Zonder marketing, die in die tijd nog niet bestond. Het stond in 1978 bovenaan in de top tien van de Haagse Post. ’t Hart kan het succes nog steeds niet verklaren. Wellicht sprak het thema eenzaamheid nog meer aan dan het geloof. Het was voor hem toch al een bijzonder jaar omdat hij ook promoveerde, op het baltsgedrag van de stekelbaars, dat volgens hem exemplarisch is voor alle romans die hij schreef. Hij schreef ook een boek over ratten waarmee hij bij Willem Duys aan tafel belandde. In een fragment zien we dat hij veel ratten uit een mand haalt en op tafel zet en dat die snuffelen aan de kom met goudvissen en aan de presentator zelf.

Ardjan Noorland weet niet waar het originele manuscript zich bevindt. ’t Hart zoekt op zijn grote zolder waar zich allerlei archieven bevinden. Hij vindt wel een doos met documentatie over Een vlucht regenwulpen, maar niet het manuscript. Benali zegt dat het een mooie klus zou zijn voor een student Nederlands om de zaken te ordenen, maar ’t Hart wil niet een ander in zijn huis. Hij toont zijn bijbels en bijbeltjes, waarop Benali zegt dat het een lange termijn investering is geweest.

Omdat het boek als een gevaar werd gezien voor gereformeerden stelde Franscis Hijszeiler een handleiding samen met uitleg en suggesties voor een gesprek erover. ’t Hart leest vergenoegd in het geschrift en zegt dat hij er toch maar uitgehaald heeft dat God soms met een kleine letter en soms met een hoofdletter wordt geschreven. Een oom van hem waarschuwde in 1981 op de EO-televisie om het boek niet te lezen omdat hij niet, zoals de Here, tot een solutie komt. ’t Hart merkt daarover op dat de oom altijd tegen de televisie was. 

Benali vraagt of het boek hem veranderd heeft. De beminnelijke ’t Hart zegt dat lezers sindsdien meekijken en dat hij daardoor niet meer zo onbevangen schrijft. Hij zou net als Kafka de manuscripten in een lade willen bewaren en na zijn dood laten publiceren.

Noorland zegt dat Een vlucht regenwulpen tot de canon van de Nederlandse literatuur behoort. Sontrop dat het leesbaar is en hoge literatuur, een combinatie die niet altijd samenging.

Hier meer over het Nationaal Documentatiecentrum Maarten ’t Hart, hier een link naar het programma.