De Russische presidentsverkiezingen van 4 maart komen eraan. De spanning neemt toe. Voor- en tegenstanders van Poetin gaan met
elkaar in de clinch. Op twitter is het druk met tweets over de wandaden van de
huidige premier, die het stokje wil ruilen met Medvedev. De BBC zet in een
vierdelige documentaire nog eens de belangrijkste politieke ontwikkelingen
op een rij. Anders dan in eerdere krantenberichten en op televisiejournaals geeft dat meer inzicht in de achtergronden, al komt dat wellicht niet zo terug in dit wat staccato verslag.
Deel 1: De leiding nemen
Vlak voor de eeuwwisseling maakt Jeltsin bekend dat hij
aftreedt. Poetin, chef van de veiligheidsdienst KGB, is zijn opvolger en treedt
hard op tegen de Tsjetjeense rebellen. Hij moet ook in de slag tegen de
bestuurlijke chaos en de lege schatkist. Hij benoemt Kasjanov als premier. Die
moet zorgen dat de corrupte oligarichen - de feitelijke machthebbers - meer
inkomstenbelasting gaan betalen. Het leidt tot een conflict met Chodorovsky, directeur van
het gasbedrijf Joekos.
Als Bush in januari 2001 aantreedt als president van Amerika
is er wantrouwen van twee kanten. De uitzetting van Russische spionnen wordt
gevolgd door de uitwijzing van Amerikaanse diplomaten en ontwricht de
Amerikaanse diplomatie. Rusland verzet zich tegen het Amerikaanse raketschild.
Tijdens een overleg in Slovenië kijkt Bush Poetin diep in de ogen en ziet dat zijn ziel goed is, al ziet Colin Powell de KGB in Poetins ogen. Ondanks fysieke
tegenstand van de communisten krijgt Poetin de wet op het landbezit door het
parlement. Rusland heeft een begrotingsoverschot waardoor de pensioenen betaald
kunnen worden.
Poetin ziet de tragedie van 9/11 niet meteen, maar Rice laat
weten dat de NAVO vanuit Oezbekistan en Kirgizië Al-Qaida gaat aanvallen.
Poetin hoopt dat men meteen ook de Tsjetseense rebellen doodt. Als de VS in
oktober 2001 de taliban aanvalt, wil leider Omar een coalitie sluiten
met de Russen, maar Rusland trekt al samen op met Frankrijk en Duitsland om een
geweldloze oplossing te vinden voor het probleem. Men probeert zelfs Rusland
binnen de NAVO te halen, maar zover komt het niet. De VS zegt het ABM-verdrag
op om het raketschild erdoor te kunnen krijgen. Een half jaar later komt het
tot een verdrag tussen de VS en Rusland over een aanzienlijke reductie van
kernwapens (zie deel 4).
De oorlog in Tsjetjenië is in volle gang. In oktober 2002
wordt een Russisch theater bezet door de rebellen. Poetin besluit tot de aanval
met gas. Men wilde niet zeggen welk soort gas men gebruikt, zodat slachtoffers
niet geholpen kunnen worden. Bush spreekt van een terreurdaad.
Duitsland, Frankrijk en Rusland zijn tegen de inval in Irak
in februari 2003. Rusland profiteert van de stijgende olieprijs. Chodorovski is
tegen belastingverhoging en pleit voor meer democratie. Het Russische
staatsbedrijf koopt met smeergeld oliebedrijven op. Chodorovski protesteert en
Poetin laat hem in oktober 2003 op de luchthaven arresteren. Veel hervormers
stappen uit de regering, Rusland is rijker geworden maar minder democratisch.
Deel 2: De dreiging van de democratie
Na drie jaar strijd in Tsjetenië is de oorlog voorbij, maar
de vrede ver weg. Rebellen vallen Rusland aan vanuit de Pankisi kloof in Georgië.
De VS wil Georgiërs inzetten om de kloof te bevrijden en blijft daar
meteen. President Sjevarnadze doet weinig aan corruptie in zijn land. Protesten
leiden na veel overleg tot het aan de macht komen van Saakasjvili. Ivanov en
Powell zijn bij de beëdiging. Saakasjvili wil in de NAVO. In dezelfde tijd
worden er meer landen toegelaten tot de NAVO. Polen maakte er al deel van uit.
Ook Oekraíne wil lid worden, maar secretaris-generaal
Robertson wil dat niet omdat president Koetsjma corrupt is. Verkiezingen worden
nodig geacht. De democraat Joetsjenko die veranderingen wil, wordt in 2004
tegengewerkt door Moskou en met dioxine vergiftigd. Rusland zet hun eigen kandidaat
Janoekovitsj in. Door stembusfraude lijkt het alsof Janoekovitsj de
verkiezingen wint, maar de weigering van het volk om de verkiezingsuitslag te
accepteren leidt na tumultueuze ontwikkelingen tot nieuwe verkiezingen, die Joetsjenko aan de macht brengen. Door deze ontwikkeling wordt Poetin
dictatorialer. Regionale bestuurders worden niet meer gekozen maar benoemd.
Tijdens een ontmoeting met Poetin in Bratislava in 2005 is
Bush niet meer zo zeker over diens democratische gehalte. De steun van
Bush aan Georgië, doet Poetin schrikken. Hij realiseert zich dat hij
stoottroepen nodig heeft. Die krijgt hij in de vorm van de jeugdbeweging Nasji,
waarbij zich honderdduizend jongeren aansluiten. Het Andere Rusland nodigt in
2006 de Britse ambassadeur Brenton uit voor een toespraak. Vervolgens wordt hij
door Nasji lastig gevallen. Het Kremlin begint een lastercampagne tegen
dissidenten. Ljoedmila Aleksejeva van de Moskou-Helsinki groep wordt verdacht
van samenwerking met Engelse spionnen. De zogenaamde spyrock leidt tot
beknotting van de Russische NGO’s. Bendes vallen immigranten aan, journaliste
Anna Politkovskaja wordt voor haar huisdeur vermoord, Litvinenko in Londen
vergiftigd. Omdat Rusland de dader niet uitlevert, verbreekt Groot-Brittanië de
banden, maar daar komt men een paar maanden later weer op terug.
Deel 3: Oorlog
De aanleiding voor de oorlog in
Georgië in 2008 vindt twee jaar eerder plaats, als Saakasjvili de confrontatie
aangaat met Rusland. Rice, de Amerikaanse minister van BuZa, wordt naar een
jachthuis bij Moskou gebracht om de verjaardag van Medvedev mee te vieren. Poetin wil de VS
weghouden van zijn grenzen. Hij is al getergd door de opstelling van lange
afstandsraketten in Oost-Europa. In 2007 komt Poetin naar Maine met een
voorstel om met de Amerikanen samen te werken aan een gezamenlijk raketschild.
Hij wil dan wel dat de bases in Oost-Europa ontruimd worden, maar dat is
Washington een brug te ver.
De onafhankelijkheid van Kosovo in februari 2008 vormt een
nieuw geschilpunt tussen de supermachten. In Zuid-Ossetië en in Abchazië worden
verzetsbewegingen gesteund door Rusland. Georgië kan dat niet hebben. Colin
Powell vindt Saakasjvili impulsief en waarschuwt hem voor onbesuisd gedrag.
Saakasjvili trekt zich terug uit Zuid-Ossetië, maar versterkt wel het leger en
vraagt het NAVO-lidmaatschap aan. Merkel maakt bezwaar en verdaagt de
beslissing, maar vanwege ontevredenheid in Oost-Europese landen stemt ze toe met een lidmaatschap van Georgië op termijn.
Georgië hoopt dat het aantreden van Medvedez als president
de toestand zal verbeteren. Rusland wil dat Georgië overeenkomt om geen geweld toe
te passen, maar Saakasjvili stelt een nieuwe top voor om daarover te praten. In
juli 2008 ontmoet hij Medvedez in een nachtclub in Kazachstan, maar tot een accoord komt het niet. Rice zegt tegen de Russen dat Saakasjvili geen geweld
zal gebruiken om het NAVO-lidmaatschap niet op het spel te zetten. Tegelijk
vliegt ze naar Tbilisi om de overeenkomst te laten ondertekenen. Tijdens een
persconferentie zegt ze min of meer dat de VS achter Georgië staat.
De beschietingen beginnen weer en de confrontaties worden
heviger. Russische troepen staan klaar voor de grens. Rusland wil dat Georgië
een wapenstilstand afkondigt. Saakasjvili gehoorzaamt maar de mobilisatie gaat
door. Op de avond van 7 augustus begint hij een militaire operatie. ‘Zijn we
Israeliërs of Palestijnen?’ vraagt hij aan een medewerker. Medvedev laat terugschieten, terwijl in Peking de Olympische Spelen beginnen. Sarkozy begint een
diplomatiek offensief tegen Poetin, maar die wil nergens over praten. Rusland
bombardeert Tbilisi en wil dat Saakasjvili opstapt, hetgeen voor de VS
onbespreekbaar is. Rice brengt tot onvrede van Rusland dat voorstel openbaar in
de VN. Saakasjvili vraagt Bush om hulp maar krijgt die niet. Sarkozy stelt een
staakt het vuren voor maar Rusland maakt er een dictaat van. Saakasjvili moet
zich er bij neerleggen dat Rusland in de opstandige provincies de
onafhankelijkheid uitroept, iets wat door weinig landen gevolgd wordt. Rusland
trekt nog dieper Georgië binnen en stopt de opmars als Amerika een humantaire
missie wil sturen. De poging van de VS om meer invloed te krijgen in het
grensgebied van Russen is mislukt. (Het lijkt wel Risk!)
Deel 4: Een nieuw begin
De nieuwe Amerikaanse president Obama wil de wereld veiliger
maken. In Praag houdt hij op 5 april 2009 een belangrijke rede waarin hij zich
voor een kernwapenvrije wereld verklaart. Rusland haatte de erfenis van Bush
met zijn raketschild. Medvedev bedreigt Obama in een toespraak, maar die gaat
daar niet op in. Hij stuurt een brief over het uitstellen van het raketschild.
In Londen stelt Medvedev daarop een betere bevoorradingsroute voor de
Amerikanen naar Afghanistan voor. Obama snijdt het probleem Iran aan, maar voor
Rusland is een kernwapenverdrag het belangrijkste en het raketschild hoorde
daarin. Raketonderscheppers dichtbij de Russische grens zijn onaanvaardbaar.
Poetin vindt dat Amerika een dictaat oplegt aan Rusland. Obama zegt dat hij
anders is dan zijn voorgangers. Hij zet het raketschild in de ijskast en komt
in Geneve tot afspraken met Medvedev over een halvering van het aantal
kernwapens. Alleen de naleving is nog een probleem. Tijdens de klimaattop in
Kopenhagen breien generatiegenoten Obama en Medvedev de zaak recht. Er blijven
nog steeds problemen, maar uiteindelijk sluiten ze op de boven genoemde 5 april
in Praag een Start verdrag.
Als de olieprijs in 2008 zakt, is een reservefonds nodig om
een economische ramp te voorkomen. Toch gaan veel bedrijven failliet en
demonstreren werknemers tegen bedrijfssluitingen. Hoewel Poetin zelf bij een
bedrijf ingrijpt, heeft hij er in jaren van welvaart weinig aan gedaan de
economie te moderniseren. Medvedev vertelt tijdens zijn tweede jaarlijkse
toespraak op 12 november 2009 dat hij een modern Rusland wil met goed
onderwijs, een hightech industrie en democratie. Heel wat anders dan het top
down stelsel dat Poetin voorstond. Als journaliste Anastasia Barburova
wordt vermoord door skinheads reageert hij echter laks.
De nucleaire ontwikkeling van Iran splijt Rusland en de VS
al sinds 2006. Als de VS een opwerkingsfabriek voor uranium ontdekt, kunnen de
Russen niet onder sancties uit. Rusland zegt zelfs wapenleveranties af in ruil
voor hulp bij een op te zetten Silicon Valley nabij Moskou. Vlak voordat Medvedev
langs komt wordt een spionage-netwerk ontdekt met onder andere Anna Chapman. De
VS houdt dat stil tot na het bezoek van Medvedev, die met het oog op het
binnenhalen van buitenlandse investeerders meteen ook de toetreding van Rusland
tot de World Trade Organisation aankaart. Hoewel de VS en Rusland steggelen
over het import verbod van kippen naar Rusland, strijken Medvedev en Qbama in
een hamburgertent de zaak glad. De VS steunt de aanvraag van Rusland als lid
van de WTO. Daarna wordt Anna Chapman uitgewezen. Rusland geeft de spionage toe
en onthaalt de spionne als een heldin. Ze wordt meteen in de spotlights gezet
op een congres van Verenigd Rusland. De verkiezingscampagne voor de nieuwe
president is begonnen.
De BBC vraagt wie van de twee heren de presidentskandidaat
wordt. Poetin is goed in stunten, Medvedev pakt de corruptie aan door
verschillende topmannen te ontslaan zoals Loezjkov, de burgemeester van Moskou.
De zaak tegen Chodorovski wordt een aanfluiting. Poetin spreekt voor zijn beurt
tijdens zijn jaarlijkse televisie optreden met burgers. Chodorovski wordt
opnieuw tot zeven jaar celstraf veroordeeld. Medvedev bagatelliseert het
verschil tussen Poetin en hemzelf. Hij accepteert dat Verenigd Rusland op 24
september 2011 Poetin als kandidaat voor de verkiezingen van maart 2012
aanwijst. Hij kan nog tot 2024 aan de macht blijven, zegt de commentator aan
het eind de documentaire serie.
Dat Poetin alles uit de kast haalt om zijn positie veilig te
stellen, blijkt uit de zogenaamde moordaanslag op hem en de poppenkast rond zijn persoon in een stadion in Moskou. Het lijkt me dat hij het
nog moeilijk krijgt met zijn autocratische instelling. Vele Russen snakken naar
eerlijkheid en rechtvaardigheid. De biografie over Poetin die vandaag
verschijnt heeft als titel De man zonder gezicht. De schrijfster Masha
Gessen is al uit Rusland gevlucht.
Hier
meer informatie over de documentaire, ook over de Engelse makers en ook een wat handzamer verslag van de inhoud.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten