Recensie: Mijn meneer (2012), Ted van Lieshout.

‘Ik wilde niet dat ik het wilde maar ik wilde het wel.’

Seks en liefde vormen een innig paar. Lichamelijke behoeften zijn niet gemakkelijk los te koppelen van geestelijke verlangens. Al aan de moederborst is sprake van een verstrengeling. Met de paplepel ontvangt het kind ook liefde. Erotische verlangens gaan vaak samen met het verlangen om dicht bij iemand te zijn. De verhouding tussen de twee wordt een probleem als het over de omgang tussen een kind en een volwassene gaat. Dat is wat Ted van Lieshout aan de orde stelt in Mijn meneer. Hoewel de volwassene in dit boek zeker geen kinderlokker is en de vaderloze Ted een jongen is met een sterk erotisch verlangen, begeven de twee zich toch op een gevaarlijk terrein.

Van Lieshout beschrijft met veel gevoel vanuit de ogen van de elfjarige Ted diens relatie met de volwassen Timmermans, een nieuwkomer in het dorp. Het verhaal speelt in de zomervakantie van 1966 als hij als knechtje van bakker Kasper brood aan de deur brengt. Aan het eind van de vakantie  gaat hij naar de zesde klas en maakt hij tot teleurstelling van Timmermans een eind aan de verhouding. De gehuwde Timmermans, wiens vrouw op vakantie is in Zwitserland, heeft een spoorbaan in de garage en vraagt Ted, als die langs komt om brood af te leveren of hij een keer langs wil komen als de trein rijdt. Ted gaat ernaartoe vanwege de aandacht en maakt in de weken erop samen met de man in de garage van lego een kasteel. Er ontwikkelt zich tussen de twee een erotische verhouding. Ted geeft ervan blijk dat hij graag tekent en reclametekenaar Timmermans onderwijst de jongen in de beginselen van het modeltekenen. Vandaar is het nog een kleine stap om uit de kleren te gaan.

De moeder van Ted is weliswaar bezorgd maar heeft zelf een heimelijke verhouding met de huurder die tijdelijk bij hen in huis woont. Zelf hebben de hoofdrolspelers ook wel het idee dat ze over een grens gaan, want Ted zegt tegen zijn moeder dat er ook nog andere kinderen bij Timmermans komen en de man draait de deuren op slot als Ted op bezoek is. Ted voelt zich trots op de exclusieve verhouding met de volwassene, maar is ook op zijn hoede. Zijn gevoelens zijn tegenstrijdig: ‘Ik wilde niet dat ik het wilde maar ik wilde het wel.’

Zijn gewetensnood legt het echter af tegen de spanning over de intimiteit in de garage en zijn behoefte aan koestering. Bakker Kasper is boos als Ted in de bestelwagen een keer naar de bobbel in diens broek kijkt en besluit tenslotte dat hij maar niet meer moet meegaan. Voor het verhaal is dat prima. Zo loopt de affaire mooi rond af. 

Dat geldt niet voor de manier waarop Van Lieshout de jongen neerzet. Het is een betweterig en eenzaam kereltje, dat worstelt met het verlies van zijn vader en in de stad op school zit omdat hij in het dorp gepest wordt. Hij beschrijft zijn kennismaking met mevrouw Timmermans als volgt: ‘Het was een nette mevrouw. Je kon zien dat ze veel aandacht aan haar kleding en make-up besteedde, waardoor ze er toch nog redelijk knap uitzag, hoewel ze van zichzelf niet mooi was. Ze had hoog opgestoken haar dat van achteren was vastgezet met een soort broche. Dat vond ik een belachelijk gezicht. Als je een broche op je kraag speldt doe je hem toch van voren en niet op je rug? Ik vond het sowieso een merkwaardige mevrouw. Niemand bij ons heeft op zaterdag zondagse kleren aan. Ze liep zelfs op hoge hakken. Mijn moeder loopt ook regelmatig op hoge hakken, maar echt niet als ze gewoon thuis is!’

Dit gekeuvel gaat nog een tijdje door, alsof het niet uitmaakt hoe men formuleert als het vanuit een kind gedacht is. Ted denkt dat zijn vader vanaf een wolk op hem toeziet, toch geen gedachten voor een elfjarige jongen, eerder voor een kleuter. Vaak gaat het preutse, bange jongetje aan de haal met alle mogelijke gedachtegangen over wat er niet zou kunnen gebeuren als, wat hij zou zeggen als, wat hij zou antwoorden als. Hij wordt stevig onder de duim gehouden door het roomse gedachtegoed, dat schuldgevoelens oplevert, waar hij moeilijk mee kan omgaan. Voordeel is wel dat hij bij een Mariabeeldje, dat zich in een kapelletje in de buurt bevindt, steun en toeverlaat vindt. Aan haar richt hij zich ook in deze roman in briefvorm. 

 

Van Lieshout heeft ondanks een vervelende hoofdpersoon een belangwekkend en ontroerend onderwerp ter hand genomen dat in onze ontwikkelde maatschappij aandacht en openbaarheid verdient. In zijn Nawoord schrijft hij dat hij hetgeen hem overkomen is verkeerd was maar dat hij de ervaring niet afwijst en het heeft opgevat als liefde. Dat hij daarvoor uitkomt mag dapper genoemd worden.

Een eerdere versie van deze recensie staat op www.recensieburger.nl