Nico Tydeman over zijn mystieke weg, IKON, 8 januari 2012

‘All shall be well.’ 

 In Het vermoeden wordt Zenleraar Nico Tydeman, die inmiddels ook alweer rond de zeventig is, ondervraagd door Annemiek Schrijver. Ze loopt eerst met hem mee naar een afbeelding van de mysticus Johannes van het Kruis, die de mystieke weg voorstelt. Deze loopt naar de top van de berg Karmel en die gezien kan worden als een samenvatting van het mystieke pad, waarin het er vooral om gaat de verwachting achter je te laten. Voordat ze aan tafel gaan, laat Tydeman ook nog de raksu zien, gemaakt van verschillende stukjes stof en oneerbiedig slabbetje genoemd, dat de leer van de Boeddha symboliseert.

De beminnelijke Tydeman wilde ooit priester worden en vond in Johannes van het Kruis een gids, nadat hij op het klein-seminarie in Bergen op Zoom van een medeleerling een Prisma-pocket kreeg over Philip Willem, de Spaanse prins van Oranje, geschreven door Johan Brouwer, waarin Johannes van het Kruis vaak werd aangehaald. Hij deed de kloostergelofte maar stapte uit de kerk omdat de autoritaire sfeer hem niet zinde. In de kloosters was zelfs voor contemplatie geen plaats. Zwervend door Nijmegen hoorde hij over de christelijke mysticus Karlfried Graf von Dürckheim, die in Zazen onderwees. Tydeman werd erdoor gegrepen. Het boeddhisme gaf hem meer handen en voeten.

De christelijke en de boeddhistische traditie lopen parallel aan elkaar. Om op te kunnen gaan in het grote moet het kleine ik losgelaten worden, net als de graankorrel die geen vrucht draagt als hij niet eerst sterft. Mystieke kennis leidt tot een niet weten, die helder maakt. Niet weten is aandacht hebben en heel wat anders dan onwetendheid. Pijnloos maakt het niet, wel draagbaar. 

Alle religies gaan over het mysterie van het bestaan, zegt Tydeman hakkelend. Annemiek Schrijver probeert hem op weg te helpen maar haar vragen en opmerkingen zijn te zwaar aangezet voor een onderwerp dat alleen omzichtig benaderd kan worden. Het is een onderwerp om over mee te denken, aan te vullen, al is Tydeman geen gemakkelijke prater.   

De tegenstelling die Schrijver probeert aan te brengen tussen het doen van goede werken en zitten op een kussentje een schijntegenstelling. Ook zitten is een goed werk, zegt Tydeman, dat de wereld vooruit helpt, al weten we niet hoe en hoeven we dat ook niet te weten. Hij koos voor het programma een tekst uit de verzameling korte teksten van de Boeddha en leest dit voor.

De doorn in je hart

Verheerlijk het verleden niet,
leg je niet zomaar neer bij het nieuwe,
jammer niet over wat verloren gaat,
laat je nergens door fascineren.

Wat vroeger was, laat dat verwelken,
laat er in de toekomst niets voor je zijn.
Indien je in het heden niets najaagt,
dan zul je in vrede kunnen leven.

Wie tegenover zijn lichaam en geest
in het geheel geen bezitsgevoel kent
en niet treurt om wat niet meer bestaat,
hij verliest niets in deze wereld.

‘Kun je je voorstellen dat mensen hier woedend over worden?’ vraagt Schrijver. Dat kan hij, zegt Tydeman, maar als een echte leraar wijst hij op de ervaring van de Boeddha die de mensen om hem heen als een kip zonder kop zag rondrennen. Het bezitsgevoel is de grote boeman. Hoop op een betere wereld is prima, al zal het kwaad altijd blijven bestaan. Tydeman heeft vertrouwen in de wereld, met alle rampen, geweld en misslagen vandien. De Boeddha noemde de moeizaamheid van het leven als de eerste van de vier edele waarheden. All shall be well, citeert hij de veertiende mystica Julian of Norwich.

Hier de documentaire Doorn in het hart uit 2008.