Jos Palm over Moederkerk, VPRO-boeken, 26 februari 2012

Een religieuze Efteling, voor zolang het duurde.

Jos Palm beschrijft de ondergang van Rooms Nederland, zoals de ondertitel van zijn boek heet, naar aanleiding van de dood van zijn moeder in 2006. Zijn vader kreeg tien jaar daarvoor een degelijke roomse begrafenis met alles er op en eraan, zijn moeder kwam er bekaaid vanaf. Terwijl de moeder en de zes kinderen, van wie de helft zich inmiddels had bekeerd tot het maoïsme, de vader hielp bij zijn overgang naar de hemel met onzevaders en weesgegroeten, sloop zijn moeder er in het verzorgingstehuis stilletjes tussenuit. Daarom wilde Jos haar, hoewel hij altijd twijfelde aan een familiegeschiedenis omdat die altijd zo beperkt blijft, met een boek gedenken.

De praatgrage Arnhemmer heeft een aantal voorwerpen meegenomen die zijn moeder in de gesloten linnenkast bewaarde, waaronder boekjes als Het levenscompas voor katholieke meisjes waarin werd aangegeven hoe men het spoor van Maria kon volgen. Omdat de moeder van Palm ook jeugdleidster was, had ze zich de leefregels ongetwijfeld goed ingeprent.

Ze schreef brieven aan de bevriende pater Kotte, waarin ze zegt dat de dag dat Josje zijn eerste communie doet, met zijn twee oudere broers als misdienaars en zijn zusjes als bruidsmeisjes, de mooiste dag van haar leven was. Er is een foto waarin ze tussen haar man en de pater in staat. De mannen zitten in fauteuils en roken een dikke sigaar.

Eerder moest ze de vriendschap met de protestantse Henk, een collega op kantoor, op advies van de kerk opgeven. De familiegeschiedenis herhaalde zich omdat haar moeder een huwelijk met een muzikant door de neus geboord zag. Het alternatief, een voorgesteld huwelijk met een pedofiele man die niet van de kleine jongetjes kon afblijven, werd geen succes.

Vrijer Henk zette zich nog in om de katholieke gebruiken te leren kennen en ze bespraken dat ze misschien beurtelings hun kinderen volgens de katholieke en protestantse leer moesten opvoeden, maar uiteindelijk kwam het niet tot een verbintenis. Later belde Henk altijd op de verjaardag van de moeder. De vader van Jos ging dan kies naar de garage om hen even de tijd te gunnen.  

Wim Brands zegt dat het geen klagerig verhaal is geworden, maar wel een van verliezers.

Palm heeft zich gefocust op de jaren zestig, toen de oude kerk nog volop leefde. Hij noemt het nu een tempoe doeloe sentiment. Het was een religieuze Efteling met een feestelijke, sprookjesachtige sfeer maar tegelijk ook een gevangenis.

Hoe moeilijk was het voor een afvallige jongere om zich in die wereld te verplaatsen?

Palm kon aan zijn ouders zien dat ze ongelukkig waren toen er eind jaren zestig bordjes bij de attracties in hun Efteling gezet werden met daarop dat het niet waar was wat er vertoond werd. Hijzelf had inmiddels andere goden in de gedaanten van Marx en Mao, al waren de spreuken van Mao een slap aftreksel vergeleken bij die van Petrus Canisius. In de tijd dat zijn vader stierf had Jos al afscheid genomen van de SP en het maoïsme. Hij zat weer, alsof er nooit iets veranderd was, als een kind met zijn oude kinderlijk geloof aan het sterkbed van zijn vader en noemt het curieus dat hij zo gemakkelijk tussen kon schakelen tussen het gelovige kind en de rationele volwassene.

Brands vraagt of de RK kerk over de huidige problemen zal heen groeien.

Volgens Palm is het openbaar worden van het seksueel misbruik de doodsteek voor de kerk, maar anderzijds ziet hij de kerk als een kat met negen levens. Zijn eigen katholieke identiteit heeft hij ontleend aan Frans Kellendonk die zich uitsprak voor oprecht veinzen: echt doen alsof het waar is. Zo kan Jos nog steeds tot het prentje van zijn vader bidden of zijn dochter mag slagen voor het examen.

Hier mijn recensie.