Kremlinprinses ontsnapt niet aan haar lot
Svetlana Alliloejeva (1926 – 2011) had een bewogen leven als
dochter van Jozef Stalin. Zij was de oogappel van de man die zijn omgeving
terroriseerde maar haar tegelijkertijd de allerliefste brieven schreef. Vandaar
dat ze aan het eind van haar leven woedend werd toen een interviewster weer
over haar vader begon om na een pauze vervolgens toch zelf weer over hem te
beginnen.
Na een korte vooruitblik op haar vlucht uit de Sovjet Unie
keert de Duitse documentairemaker Jobst Knibbe terug naar de jaren van haar
geboorte, zo’n tien jaar na de Russische Revolutie. Na de dood van Lenin in
1924 kwam het ambtenaartje Stalin, zoon van een schoenmaker uit Georgië, die niet
eerder deel uitmaakte van de partijtop, aan de macht. Zijn tweede vrouw,
Nadezjda Allioejeva, hielp hem omdat ze in het Kremlin werkte en op de hoogte
was van de gang van zaken daar. In 1921 kregen Stalin en zij een jongen, Vasili
en vijf jaar later nog een meisje, Svetlana. Daarnaast was er nog Jakov, de
oudere broer uit het eerdere huwelijk van Stalin. In de staatsarchieven worden
de briefwisseling tussen Stalin en zijn dochter bewaard. Daarin is bijvoorbeeld
te lezen dat Stalin, die verder bot en bruut was, om zijn dochter tevreden te
stellen, graag met haar naar een Amerikaanse komedie ging. Voor zijn vrouw, die
kritiek had op de collectivisatie van de landbouw, was hij minder aardig.
Tijdens de herdenking van de Revolutie in 1932 flirtte hij met andere vrouwen,
waardoor hij de boosheid van Nadezjda opwekte. Het leidde tot een ruzie en
uiteindelijk tot de dood van de moeder van Svetlana. Stalin wilde het doen
voorkomen dat ze aan een gescheurde blindedarm was overleden, maar de doctoren
wilden dat niet onderschrijven, waarmee ze hun straf aanvaarden.
Na de dood van zijn vrouw werd Stalin alleen maar kwaaier,
zegt de zoon van Chroesjtsjov. Hij was nu getrouwd met de macht en liet in een
steeds forser tempo zuiveringen uitvoeren, waarbij niemand meer veilig voor hem
was. Vassili, de broer van Svetlana was doodsbang voor zijn vader. Martha, de
kleindochter van Gorki, werd een klasgenoot en een goede vriendin van Svetlana
en vond dat Stalin haar maar vreemde vragen stelde. Svetlana las over de
doodsoorzaak van haar moeder in een Engels tijdschrift. Halfbroer Jakov die in
de oorlog gevangen was genomen, hing zich op in de elektrische omheining toen
zijn vader hem niet wilde ruilen voor een Duitse generaal. De familie van
Nadezjda werd opgepakt en Svetlana moest geschiedenis studeren, om te voorkomen
dat ze vriendjes kreeg. Nadat zij haar verkering met de twintig jaar oudere
joodse filmmaker Kapler bekend had gemaakt, werd die door Stalin gearresteerd
en voor tien jaar naar de goelag verbannen. Het huwelijk met een andere jood
duurde niet lang maar daar kwam wel zoon Jozef (1945-2008) uit voort. Na de
scheiding zocht Stalin een lid van het politbureau voor haar uit met wie ze een
dochter kreeg, Jekaterina.
Na de dood van Stalin
in 1953 had Svetlana oprecht verdriet over de man die door veel Russen Vadertje
Staat werd genoemd. Ze droomde echter ook van vrijheid en nam de naam van haar
moeder aan. Ze werkte aan haar memoires en werd verliefd op de Indiër Singh die
in het ziekenhuis verpleegd werd. Kosygin, minister onder Chroesjtsjov, keurde een
huwelijk echter niet goed. Wel mocht ze later van Breznjev de as naar zijn land
brengen. Dat was meteen een aanleiding om naar de Amerikaanse ambassade in
Delhi te vluchten. In Zwitserland ontmoette ze de Amerikaanse ambassadeur in
Rusland en vandaar reisde ze in 1967 naar New York. Haar komst werd in de Koude
Oorlog als propaganda gebruikt, zegt de zoon van Chroesjtsjov. Grace, de
dochter van de Amerikaanse ambassadeur, die op school had gezeten in Moskou,
ving Svetlana op en maakte zich bezorgd over haar vrijheid van bewegen. Ze verdiende
goed aan haar memoires, werd verliefd op architect Peters en met hem kreeg ze
een dochter die Olga genoemd werd. Omdat de relatie haar verstikte, Svetlana zich
paranoia voelde en haar andere kinderen erg miste, ging ze, wellicht ook omdat
de KGB daar achter zat, terug naar Moskou. Later werd ze meer vrij gelaten en
kon ze vrij reizen tussen de VS en de Sovjet Unie. Ze bleef rusteloos tot ze in
armoede in een rusthuis in Wisconsin aan haar eind kwam, niet nadat Grace nog
een interview met haar afnam waarin ze niet en wel over haar vader wilde
spreken. Dat ze moeilijk van haar label afkwam had ze in haar jeugd al gemerkt.
Een kleinzoon van Stalin had al opgemerkt dat men zoals Tsjechov in De meeuw opmerkte, zijn kruis moet
dragen en dat Svetlana dat zeker gedaan heeft.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten