Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



vrijdag 25 augustus 2017

Filmrecensie: Nostalgia (1983), Andrei Tarkovsky


Heimwee naar de verloren tijd

Andrei Tarkovsky is een meester in beeldtaal en daarmee onderscheidt zijn werk zich van bijna alle andere films die in de moderne tijd gemaakt worden. Net als in De spiegel wisselt hij in Nostalgia weer tussen verschillende tijdsperioden, al is dat minder het geval dan in De spiegel (1975. Nostalgia, die opgedragen is aan zijn moeder en gaat over een onderzoek van de Russische dichter Gorchalov naar zijn landgenoot Sasnovsky uit de achttiende eeuw die in Italië componeerde, kent een redelijk chronologische opbouw.

Tarkovsky begint met een prachtige stille, heimwee-achtige scène uit zijn kindertijd, waarin een groepje mensen bij een bergpad zien en daarnaast ook een hond. Die entourage zien we vaker, tot het eind aan toe. De hond, een herder, komt vaak voor in de film. Ook in het plaatsje in Italië waar Gorchalov rondloopt om zich te kunnen voorstellen hoe Sasnovsky zich daar gevoeld heeft, komt steeds weer een herder voor.

Bijzonder is het contact tussen Gorchalov en zijn bloedmooie tolk Eugenia. Op hun reis met een Kever is Eugenia laaiend over de landschappen en de kerkelijke rituelen, terwijl Gorchalov daar niets van moet hebben. De twee ondervragen elkaar kritisch over hun levensvisie. Eugenia begrijpt niet dat Gorchalov niet een kijkje nam in een kapel waar een Maria processie tot stilstand kwam. Zelf ondervroeg ze de koster over het feit waarom het vooral vrouwen zijn, die bidden. Ze leest de verzen van Arseny Tarkovsky die in elke film van Andrei weer opduikt. Het brengt Gorchalov tot de uitspraak dat poëzie niet te vertalen is. Pas de eenheid tussen de mensen zal begrip mogelijk maken.

In het hotel speelt zich ’s nachts een erotische droom af in het hoofd van de getrouwde Gorchalov. Eugenia blijkt later teleurgesteld in zijn aandacht voor haar. Gorchalov heeft meer belangstelling voor Domenico, de zogenaamde dorpsgek, die ooit zijn gezin zeven jaar opsloot om hen te beschermen tegen de slechte invloed van de wereld. Hij knoopt een gesprek met hem aan nadat een verbinding middels Eugenia niet gelukt is. Domenico neemt hem mee naar zijn schuilplaats, die net als in Stalker (1979) druipt van de nattigheid en draagt Gorchalov op om, ter wille van de wereldvrede, met een kaarsje van de ene kant naar de andere kant van het bad te lopen. Grappig is de herder die op het enig droge plekje in de ruimte gaat zitten.

Eugenia is inmiddels zo nijdig dat ze haar koffers pakt en naar Rome vertrekt. Gorchalov loopt beschonken door het water en declameert gedichten uit een boek dat aangevreten wordt door een vlam. Aan een jong meisje dat in het bad verschijnt vraagt hij waarom Italiaanse schoenen toch zo belangrijk zijn, waarmee hij volgens mij de materiële honger in onze maatschappij ter discussie stelt. Voor zijn vertrek wordt hij door Eugenia gebeld die hem vertelt dat Domenico in Rome is om een toespraak te houden en dat zij met een spirituele Vittorio naar India vertrekt. Ze moest nog van Domenico vragen of hij zijn opdracht gedaan had.

Als hij al in een taxi zit om de plek te verlaten, stopt hij om toch nog met de kaars over het inmiddels lege bad te lopen. Pas de derde keer haalt hij de overkant, waarna hij neerstort. Domenico heeft zich, na een felle rede op een standbeeld over de eenheid van de mens en de samenwerking tussen allen, overgoten met benzine en in brand gestoken. Tot slot zien we dichter en hond in een karkas van een kerk terwijl het begint te sneeuwen.

Zoals gezegd is Tarchovsky een meester in het gebruik van beeldtaal die ik niet geheel kon duiden, zoals de Chinese muziek bijvoorbeeld, maar dat maakt zijn films intrigerend om naar te kijken en opnieuw te bekijken. De strekking lijkt me duidelijk. Tarchovsky had weinig op met de moderne maatschappij waarin iedereen tot het uiterste geïndividualiseerd is. Alleen dichters en dwazen spreken nog de waarheid.  

Hier de trailer, hier mijn bespreking van Stalker, hier die van De spiegel.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten