Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



dinsdag 22 augustus 2017

Frans de Waal, Zomergasten, 20 augustus 2017


Een bioloog die van het observeren zijn levenswerk maakte

Primatoloog Frans de Waal (1948) heeft in de Verenigde Staten een belangwekkende carrière opgebouwd over onderzoek naar apen en kan daar op een boeiende manier over vertellen. Het is nog interessanter dat Janine Abbring er deze zondagavond vol in gaat. Ze wil alles weten over de onderwerpen die De Waal inbrengt, bijvoorbeeld over de richtingenstrijd in de biologie tussen het behaviourisme en de ethologie, die volgens De Waal tegenwoordig wordt overstegen door onderzoek naar mentale processen bij dieren. Abbring hakkelt tijdens het stellen van vragen, maar neemt geen blad voor de mond. Vooral op het gebied van seks toont ze zich een nieuwsgierig toehoorster. Ze zegt spontaan dat ze op een vragenlijst, die daar over zou gaan, zou invullen dat ze het vaker zou doen dan ze doet.

Die vragenlijsten zijn niet aan De Waal besteed. Hij is een man die liever kijkt en noteert wat hij ziet. Dat was vroeger al zo toen hij er met een schepnet op uit ging en stekelbaarsjes bestudeerde in zijn aquarium, maar ook later toen hij heel wat duzenden uren naar de chimpansees in Burgers Zoo keek, die daar door de gebroeders Van Hooff de vrijheid kregen om op een eiland hun eigen gang te gaan. Abbring verbaast zich na drie uur over het feit dat De Waal toch ongedurig tegenover haar zat. Daarop antwoordt hij dat hij vooral tegenover dieren heel geconcentreerd kan zijn. Hij is een goede leerling van Niko Tinbergen, een van de voorlopers van de diergedragskunde ofwel de ethologie, die lang in een tentje in Engeland zat om het gedrag van kokmeeuwen te observeren.

De meeste fragmenten gaan natuurlijk over apen, waarbij de verschillen tussen de chimpansees en de Bonobo’s opvallend zijn. Terwijl de eersten vooral bezig zijn met het veroveren van macht, zoekt de tweede soort vooral liefde en vrede. Seksualiteit is een belangrijk middel om die te waarborgen. De Waal toont een filmpje waarin overeenkomsten te zien zijn tussen De tuin der lusten van Jeroen Bosch en het gedrag van festivalgangers tijdens Woodstock. Het is niet zo dat chimpansees brute machtswellustelingen zijn. De alfaman is, als hij eenmaal zeker is van zijn machtspositie, gericht op het verzoenen en het bemiddelen. Dat brengt De Waal op Trump die dit in het geheel niet doet en zich daarom een slechte leider toont. Zijn handdrukken zijn daar een mooi voorbeeld van. De Waal denkt dan ook dat Trump het niet lang volhoudt.  

Het was een genoegen te kijken naar de fragmenten die langer duurden dan de vorige keren. Bert Haanstra was na De Waal in 1984 in Burgers Zoo toen de machtsstrijd net over was, maar kon toch nog aardig laten zien hoe het er bij de chimpansees aan toe gaat. Het gedrag dat De Waal beschreef in Chimpansee-politiek (1982) met als ondertitel Macht en seks bij mensapen bestaat uit het zoeken naar bondgenootschappen en het belonen van elkaar. Samenwerking blijkt belangrijk in de dierenwereld zoals we zagen in een fragment met twee olifanten uit 2012. Het is eigenlijk vreemd dat De Waal niet meer oog heeft voor samenwerking in de mensenmaatschappij, maar ongetwijfeld heeft de Amerikaanse samenleving - waar men er wel komt als men goede ideeën heeft en hard wil werken - hem tot zijn welwillende oordeel gebracht. Daar kon hij ook beter zijn eigen weg vinden dan in de hokjesgeest die in Nederland heerste. Hij moest in ieder geval niets hebben van de manier waarop Wouter Buikhuisen eind jaren zeventig door VN columnist Hugo Brandt Corstius bejegend werd. In een aandoenlijk interview door Cherry Duyns en Roelof Kiers uit 1978 zegt Buitenhuisen dat hij Vrij Nederland heeft opgezegd maar dat zijn vrouw er een genomen heeft.

Naar Nederland zal De Waal niet meer terugkeren. Hij heeft zijn hart verpand aan de stad Atlanta, een moderne metropool in het zwarte Zuiden, en eindigt met Ray Charles, die een ode aan de staat Georgia brengt. Daarmee kwam een eind aan een prachtige uitzending met scherpte en gevoel. De Waal toonde zich een tegenstander van de bio industrie, die volgens hem heel wat schadelijker is dan de dierentuin en toonde een bijzonder fragment van Mama, de moeder aap die in Burgers Zoo woonde en voor haar sterven een ontroerend contact had met Jan Van Hooff. Helaas hoorden we te weinig over de rechten van chimpansees, zoals in beeld gebracht in de documentaire Unlocking the cage (2016) van Chris Hegedius en D.A. Pennebacker, waarin jurist Steen Wise het opneemt voor een goede oude dag van chimpansees die een beroerd leven gehad hebben. De strijd tegen de bio industrie en de achterstelling van dieren is een taaie en had geholpen kunnen worden met een duidelijk pleidooi voor meer erkenning van dierenrechten, temeer omdat De Waal opmerkte dat de mens genetisch maar anderhalf procent anders is dan de aap en met dat kleine verschil weinig gedaan heeft. 

Hier mijn bespreking van Unlocking the cage.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten