Milieuracisme goedgekeurd door de staat
Na de opwekkende documentaire Good morning South Sudan (2015) - waarin Jan Willem den Bok een
portret schetst van een bevlogen radiomaker die de nieuwe staat Zuid Soedan een
hart onder de riem wil steken, hetgeen helaas niet het gewenste effect heeft
gehad zoals we inmiddels weten - reisde de documentairemaker naar een Braziliaans
eilandje in de Allerheiligenbaai in de buurt van de stad Salvador, waar de
bevolking bestaande uit vissers het moeilijk heeft door vervuiling door de
olie- en gasindustrie. Omdat de Braziliaanse staat daar belangen in heeft,
wordt de bevolking aan zijn lot overgelaten. Een tweetal vrouwen richt samen de
advocaat van de vissersbond een actiecomité op om hun eisen voor een schoon
milieu kracht bij te zetten. In No Rio e
no mar, hetgeen lijkt op geen vlees en geen vis, maar in het Portugees
staat voor ‘op de rivier en op de zee’, geeft Den Bok een fraai beeld van de
moeilijke levensomstandigheden van de vissersgemeenschap. Zij vormt een van de
vele schrijnende voorbeelden van de onderschikking van mensen in een
kapitalistische maatschappij, waarin winst boven geluk en gezondheid gaat.
Den Bok laat ons eerst kennismaken met de twee vrouwen uit het
actiecomité. Eliete Paraguaca houdt van vissen, omdat ze eigen baas is, maar
maakt zich grote zorgen over de verontreiniging van het water door de
industriële activiteiten van Petrobas dat zich als een reus boven het eiland
verheft. Marizella Carlos Lopes toont beelden van het monster zonder hart, dat
ze op twaalfjarige leeftijd voor het eerst aanschouwde. Het was 1960 toen
Petrobas met zijn activiteiten een net om het eiland Ilha de Maré spande. Na
een explosie kwam naftaleen vrij die zorgde voor jeuk als men in contact kwam
met het water.
Petrobas heeft weinig op met de bevolking. Oude leidingen in
hun achtertuin worden niet gerepareerd en veroorzaken soms een gaslucht. Inkomsten
vloeien in de staatskas en het bevolking heeft het nakijken. Onderwijsvoorzieningen
bestaan niet en gezondheidszorg wordt niet geleverd. De vader van Marizella
zingt strijdliederen en zou het liefst terugkeren naar Afrika waar zij ooit als
slaven weg werden gehaald. Racisme is hier nog nooit weggeweest en verschijnt
nu als milieuracisme.
De universiteit van Bahia heeft de kinderen op het eiland
onderzocht en geconstateerd dat die veel te veel lood in het bloed hadden,
hetgeen een negatieve invloed op het zenuwstelstel en schoolprestaties heeft. Kanker
komt ook veel voor. Een hoogleraar zet zich in voor de belangen van de
vissersgemeenschap. Hij zegt dat de locatie van de haven en de nabijheid van
een elektriciteitsbedrijf ongeschikt is in de Allerheiligenbaai, de kraamkamer
voor veel vis. De natuurbescherming die in reclamefilmpjes van de overheid wordt
getoond, is maar schijn.
Jurist Marcos Brando spreekt demonstranten toe tijdens een
protestbijeenkomst in Salvador. Hij haalt de bewijzen van de universiteit over
de vervuiling aan. Marizella spreekt zich uit tegen de uitbreiding van de
haven. Na een explosie op een naburig eiland gaat Eliete een kijkje nemen. De
communicatie tussen Petrobas en de bevolking is bedroevend slecht. Mensen zijn
ten einde raad. Helaas hebben protesten weinig effect. Niet alleen omdat de
regering actievoerders gevangen dreigt te nemen, maar ook omdat de media in
handen zijn van een paar rijke families, die aan de touwtjes trekken. Tijdens
een herdenking van doden op zee, is er toch nog de nodige strijdbaarheid te
horen. De mensen staan dan ook met de rug tegen de muur. Eliete vist weer en
droomt van een toestand van vrede en gezondheid. Dat haar droom leidraad mag
zijn voor milieuactivisten die zich overal ter wereld inzetten voor een schoon
milieu. De strijd in Brazilië wordt vandaag de dag weer hard gevoerd. De huidige president Temer zette daarbij zelfs het leger in maar werd weer teruggefloten.
Den Bok werkte samen met een andere regisseur met de naam Floor Koomen
BeantwoordenVerwijderen