Peter Westbroek over De ontdekking van de aarde, VPRO-Boeken, 16 december 2012

Over het  regeneratievermogen van de aarde

Het grote verhaal van een kleine planeet, zoals de ondertitel van De ontdekking van de aarde luidt, maakte het afgelopen jaar veel indruk op Wim Brands, omdat er in beschreven staat hoe de aarde zichzelf en alles wat zich daarop bevindt steeds weer binnenste buiten keert.

Peter Westbroek, emeritus hoogleraar aan de universiteit van Leiden, spuugt op een stuk graniet om de kristallen zichtbaar te maken. Graniet wordt gevormd door de gesmolten massa, vervolgens naar boven gestuwd en omgevormd tot zand en klei waarna het proces weer opnieuw begint. Tectonische bewegingen vormen een belangrijk onderdeel van deze cyclus.

De fascinatie van Westbroek begon in zijn jeugd, toen hij een steentje openspleet en daarin een fossiel ontdekte. Het was voor hem een boodschap uit een ver verleden. Hij wilde het verhaal erachter ontcijferen. Na zijn studie geologie ging hij weer bezig houden met fossielen. Hij vertelt dat hij als kind suffig was en dat verbazing een goede eigenschap is voor wetenschappers.

In 1968 vond er een belangrijke gebeurtenis plaats voor de ontwikkeling van de geologie. Een beeld vanaf de maan op de aarde vormde een breuk met het beeld van de aarde als een globe.

Binnen de geologie kwam meer samenhang. Er ontstond een planetair bewustzijn, waarin de mens niet meer de macht heeft over de aarde, maar met haar dient samen te werken. Westbroek verwerpt daarom het beeld van Bill Clinton met een globe in zijn arm op de omslag van Time. De mens is zelfs geen rentmeester, maar een nietig wezen dat blij mag zijn dat hij op de golven van de aardse ontwikkeling mag leven.

Brands vraagt waarom het zolang duurt voor de mens zich dat nieuwe bewustzijn heeft eigen gemaakt.

Volgens Westbroek heeft dat te maken met macht, die vaak ook wordt gelegitimeerd door wetenschappers die bijvoorbeeld in dienst van de tabaksindustrie concluderen dat tabak onschadelijk is, maar ook met angst om het bekende uit handen te geven. Onze beschaving zal, als men niet anders gaat nadenken, botsen met de dynamiek van de planeet, omdat de economische ontwikkeling niet correspondeert met het tempo van de aarde. Westbroek denkt daarbij aan alle auto’s waarin de Chinezen zal straks rijden.

Brands begint over vele organisaties die zich met de toekomst van de aarde bezighouden, zoals Green Peace.

Volgens Westbroek missen ze vaak een onderbouwing voor hun actieplannen door wetenschappers. Die zijn dagelijks bezig om met nieuwe inzicht te komen.

Helaas begint Brands er niet over dat een reductie van CO2 noodzakelijk en urgent is.

Ik ben benieuwd wat Westbroek daarop zou antwoorden.