De Viagraman (2009), documentaire van Michael Schaap

Neurotische filmmaker wil andere bijsluiter Viagra

Man komt bij de dokter. Nee, dit is geen grap, maar Michael Schaap zit wel erg schaapachtig tegenover de huisarts, beschroomd om hem te vertellen over zijn erectieprobleem in zijn vaste relatie. Wellicht is het allemaal gespeeld, maar een erg overtuigende indruk maakt het niet, al zegt Schaap er meteen bij dat hij zelf nogal neurotisch is. De dokter toont hem een strip met een blauwe stof in een capsule die achtereenvolgens vier graden van hardheid bezit. Schaap voelt en zegt dat hij nooit aan de stijfste vorm toekomt. De cameraman zegt dat hij die stijfheid wel bereikt. 

Van zijn vader hoort Schaap dat de sigarenboer Viagra onder de toonbank verkoopt. Hij koopt een strip en voelt zich meteen tarzan, zoals hij zegt. Maar daarna rijzen vragen over het middel dat dan zo’n tien jaar in de markt is. Schaap spreekt mensen aan op de Dam en ziet tegelijk de enorme fallus die daar staat. 1998 was het jaar dat Bill Clinton orale seks had met Monica Lewinsky en dat zijn tegenstrever Bob Dole bekende dat hij hem niet meer omhoog kreeg en een medicijn daartegen slikte. Het was het begin van het commerciële succes van Viagra dat behalve op recept ook op internet verkrijgbaar is.

Schaap gaat met een verwijsbriefje van de dokter naar zijn apotheek en krijgt te horen dat er drie middelen tegen erectieproblemen zijn: Cialis van Lilly, veel gebruikt in de porno industrie, Levitra van Bayer en Viagra van Pfizer. Hij leest de bijsluiter van Viagra, koopt ze alledrie en betaalt 131 euro voor twaalf erecties. Vervolgens spreekt hij met uroloog en seksuoloog Mels van Driel, die de historie schetst van het probleem en bezoekt hij een promotiebus van Lilly.

Tenslotte belt hij Pfizer in de V.S. om te vragen hoe het zit met de afhankelijkheid van het middel Viagra. Omdat hij ook in New York nul op rekest krijgt, bezoekt hij de sociologe Meika Loe, schrijfster van The rise of Viagra, die hem vertelt dat Pfizer munt slaat uit de seksuele onzekerheid van de moderne man. In advertenties spreekt men niet meer van een geneesmiddel maar een pil voor iedereen. Urologen zoals Goldstein zijn nauw verbonden met het bedrijf. Als Schaap hem ondervraagt wordt hij zelfs nijdig over diens wantrouwen Goldstein stelt dat een erectieprobleem een biologische reden heeft en dat het geweldig is dat er een medicijn voor bestaat.

Schaap komt met een volgende bijwerking, die niet in de bijsluiter vermeld staat, namelijk dat de mannelijkheid er niet door toeneemt. Hij gaat naar prof. Lionel Tyler in New Jersey, een antropoloog die het boek Het verval van de man schreef, waarin hij de nadelen van kunstmatige processen van mating en voortplanting beschrijft. Na de uitvinding van de anti-conceptiepil zijn mannen figuranten geworden. Daarom richten zij zich op drugs, pornografie en sport. In een mannengroep rond André IJsendoorn probeert Schaap erachter te komen hoe moderne mannen hun mannelijkheid op peil houden. Ik zag niet dat zijn probleem veel herkenning teweegbracht.

Schaap heeft nog een suggestie voor de bijsluiter, namelijk dat de combinatie met pornografie gevaarlijk kan zijn. Samen met Myrthe Hilkens, schrijfster van McSex, de pornoficatie van onze samenleving, loopt hij over de Wallen. Hij toont haar de seksbioscoop waar hij als student werkte. Volgens zijn vrouw is daar de ellende begonnen. Teveel porno heeft hem kapot gemaakt. Volgens Hilkens is porno burgerlijk en conservatief. Ze kwam eerder klaar bij de columns in Playboy dan bij al die expliciete voorstellingen. De Viagra hype hangt samen met al dat expliciete. Schaap bezoekt de verstiging van Playboy en spreekt met medewerker Chip Rowe die adviezen geeft in het blad, ook aan jongens die denken dat het allemaal vanzelf moet gaan. Schaap kijkt rond op beachparties en popfestivals, waar jongeren zich graag te buiten gaan. Ze zien Viagra als een extraatje. Een man die eraan verslaafd is, zegt dat Schaap het middel niet moet gebruiken als hij er onzeker van wordt. Schaap spreekt tenslotte de sombere toekomstverwachting uit dat Viagra straks in de supermarkt ligt, ook voor vrouwen, en dat niemand meer om zijn of haar lust heen kan. 

Hier de trailer met de eerste vijf minuten van de documentaire, die in het Engels The Erectionman heet, hier iets meer over de geschiedenis van Viagra. Het is een omissie in de documentaire dat Viagra als middel tegen angina ontwikkeld werd. Of wist men dat in 2009 nog niet?