Op de bres voor duidelijke taal
Ons taalgebruik bestaat uit begrippen die naar een bepaalde
werkelijkheid verwijzen. Het zou ideaal zijn als er een één op één verhouding zou
zijn tussen taal en werkelijkheid, maar zo is het niet. In de literatuur gaat
het erom zo duidelijk mogelijk de werkelijkheid weer te geven en voorbij te
gaan aan clichés. In de politiek en in het bedrijfsleven wil men liever de
werkelijkheid maskeren. Bezuinigingen werden ombuigingen, onder het mom van participatie wordt het sociale vangnet weggehaald, een leenstelstel moet
beter onderwijs mogelijk maken.
In de intro van Unspeak,
dat zijn naam ontleent heeft aan het gelijknamige boek van Steve Poole uit
2006, wordt een en ander uitgelegd over het feit dat woorden wapens kunnen
zijn. Men begint niet voor niets met een toespraak van Tony Blair in het Lagerhuis
over de oorlog in Irak. Hij noemde zichzelf een changemaker maar bedoelde dat
hij oorlog tegen Sadam Hoessein wilde gaan voeren. Woorden zijn geen neutrale
voertuigen maar hebben een connotatie die meteen een visie in zich herbergt,
waarmee een denkwereld wordt binnengesmokkeld die anderen voor een voldongen
feit plaatst. Framing wordt dit fenomeen ook wel genoemd. Geert Wilders weet er
alles van.
Een duidelijk voorbeeld komt uit de abortussfeer. Nadat
voorstanders zich pro-choice noemden, kwamen tegenstanders met pro-life, een
term waar men zich moeilijk tegen kan wapenen. Werkgevers spreken van banen die
verloren gaan in plaats van te zeggen dat ze werknemers ontslaan. Het tegengestelde
van job creation is geen job destruction, tegen de slogan Yes we can is weinig in te brengen. No we cannot klinkt erg somber.
In een zestal episodes uit verschillende levensgebieden wordt
deze unspeak vervolgens duidelijk gemaakt en in kaart gebracht. Ik koos de zesde
episode, dat de titel Brave new minds
draagt en over de gezondheidszorg gaat, waarin veel nieuwe termen gebruikt
worden, die op een Brave new world anticiperen.
Het zijn de farmaceuten die daarbij een leidende rol vervullen. Terwijl er in
de wereld nog genoeg ziektes te bestrijden zijn, richten zij zich op de
westerse mens waar meer geld aan te verdienen is.
Nieuwe mental disorders schieten als paddestoelen uit de
grond. DSM 5 staat er vol van. De diagnostiek verfijnt zich en komt met nieuwe
namen. Zo is er een Binge eating disorder, een Substance use disorder, waarbij
men bepaalde substanties op het oog heeft, een Minor Neurocognitive Disorder en
een Parental anxiety disorder. Gewone verlegenheid is een anxiety disorder
geworden, impotentie een erectiestoornis. Als men nergens in te passen is is er
altijd nog de Personality disorder not further specified.
Voor al deze stoornissen zijn medicijnen op de markt om het
probleem uit de wereld te krijgen. Kinderen die onrustig zijn krijgen Ritalin,
mannen die futloos zijn krijgen Viagra. Vergeten wordt wat de achtergrond van deze
hele kermis is, namelijk om de mens zijn ziel af te nemen en hem gereed te
maken voor een Brave new world. Het is de taak van de schrijver om zich
zo duidelijk mogelijk uit te drukken, die van de journalist om de taal van de
politicus en de zakenman onder de loep te nemen.
Hier
de trailer op vimeo. Unspeak is een
programma onderdeel van Submarine Channel, hier
meer over BED ofwel binge eating disorder. Unspeak roept de kijker op om zelf
commentaar op de beelden te geven en met eigen voorbeelden te komen.
Met dank aan Lynn Berger van De Correspondent voor de wegwijzer.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten