Dichtbundel over een Zuid Afrikaanse strijder, leider en tiran
In het kader van de 45-ste aflevering van Poetry
International in Rotterdam komende week spreekt Wim Brands met de
Zuid-Afrikaanse dichter Alfred Schaffer over zijn bundel Mens dier ding, die over de eerste grote Zuid-Afrikaanse leider
Shaka Zoeloe gaat. Ter introductie leest Schaffer de inleiding over de man voor, die
op hardhandige wijze clans verenigde. Later ontspoorde hij door tegenstanders
te spietsen. Na de dood van zijn moeder liet hij in zijn psychotische toestand zevenduizend
personen zomaar vermoorden en verbood vrouwen een jaar lang om kinderen te
krijgen. .
Schaffer woont sinds 2011 weer in Zuid Afrika, is daar
gepromoveerd en doceert aan de universiteit van Stellenbosch. Hij bestudeerde bronnen over Shaka.
Brands refereert aan zijn proefschrift over de rol van Shaka in de literatuur. Een
roman van Thomas Mofolo over deze tirannieke koning, die daarin tot een mythe vervormd werd, vormde de blauwdruk
voor het verhalende gedeelte. De romanschrijver had een ambivalente houding ten
opzichte van Shaka.
Schaffer leest het gedicht Troonswisseling. Brands vraagt hem naar het waarom van de bundel.
Schaffer antwoordt dat hij graag de geschiedenis met mythologie
verbindt, net als de Canadese dichter Anne Carson doet, die in 2000 te gast was
op Poetry International. Zij gebruikt mythische figuren voor haar romans en
gedichten zonder zich al te zeer om de feiten te bekommeren. Schaffer waardeert
het als men de fantasie laat spreken. Zo rijdt Shaka in zijn bundel in een auto
en is hij gefascineerd door ufo’s.
Brands gaat door op de actualiteit van Shaka. Ook
tegenwoordig kan het leiderschap gemakkelijk ontsporen. Er is veel corruptie in
Afrika aan de top. Het is een constante dat heerschappij samengaat met machtswellust.
Nelson Mandela en Thabo Mbeki waren uitzonderingen. Jacob Zuma is weer een
ander verhaal. Ondanks allerlei schandalen werd hij onlangs toch weer herkozen
als president. Ook Shaka was trots, sterk en zelfbewust maar ontspoorde in bloeddorst.
Brands vraagt Schaffer welke rol Shaka nu in Zuid-Afrika
heeft. Wordt hij vereerd zoals Mao weer in China?
Schaffer zegt dat Shaka niet aanbeden wordt maar dat hij ook
geen negatief voorbeeld is. In Franstalige gebieden wordt hij geromantiseerd. Omdat
de man moeilijk te plaatsen is, is hij voor hem interessant. Schaffer heeft ook
dagdromen van Shaka in zijn bundel opgenomen. Daarmee vangt hij de denkwereld
van de koning tiran.
Brands vraagt wat Schaffer zelf opvalt in het huidige Zuid
Afrika.
Schaffer heeft daarop geen antwoord maar hij heeft wel ontdekt
dat het schrijven van deze bundel hem veel plezier opleverde. Hij woonde ook al
voor 2011 in Zuid Afrika, in totaal zo’n zestien jaar en keerde terug vanwege
de heimwee van zijn Zuid Afrikaanse vrouw.
Brands vraagt waar hij heimwee naar zou krijgen als hij
langere tijd in Amsterdam zou doorbrengen.
Schaffer antwoordt dat hij de ruimte, zowel in
landschappelijke als in geestelijke zin, zou missen. In Zuid Afrika bestaat een
urgentie die hij in Amsterdam niet voelt. Daar wordt hij geconfronteerd met
armoede die een antwoord van hem vraagt op sociaal gebied. Hoe gaat men daarmee
om? Dat soort vragen vindt hij ook verrijkend.
P.S. Terwijl ik een filmrecensie schrijf over La grande belleza, zie ik opeens de woorden Mens dier ding in mijn aantekeningen staan. Die komen uit het motto van de film, uit de roman Reis naar het einde van de nacht van Celine.
P.S. Terwijl ik een filmrecensie schrijf over La grande belleza, zie ik opeens de woorden Mens dier ding in mijn aantekeningen staan. Die komen uit het motto van de film, uit de roman Reis naar het einde van de nacht van Celine.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten