Het beste voor Kees (2014), documentaire van Monique Nolte

Volwassen autist met het zwaard van Damocles boven zijn hoofd

Kees Momma is een vierenveertigjarige, nogal angstige en kinderlijk ogende autist uit Velp. Hij woont bij zijn ouders. In een chalet die tegen het huis is aangebouwd en waarin hij met zijn gevoeligheid voor geluid en temperatuur zijn eigen leven kan leiden. Kees tekent, studeert Japans en heeft een treinenhobby. Met documentairemaakster Monique is hij zo te zien heel vertrouwd. Meteen in het begin van de documentaire verwijt hij haar in zijn kenmerkende archaïsche taalgebruik dat ze een kort rokje draagt waardoor zijn trein vertraging heeft opgelopen. Een antwoord op haar vraag of hij wel eens een vriendinnetje heeft gehad, krijgt ze niet.

De documentaire zou komisch zijn als er niet een tragische ondertoon onder zit. De ouders van Kees die hun hele leven voor hem klaar stonden, zijn namelijk bejaard en de dag komt dat ze niet meer voor hem kunnen zorgen. De toekomst hangt als een zwaard van Damocles boven het hoofd van Kees. De ouders bepraten de mogelijkheden met de twee oudere broers. Die hadden het onderwerp al eerder op tafel willen leggen. De broers hopen dat een woonproject voor oudere autisten uitkomst biedt. Als Kees erbij komt en hun steun in de toekomst vraagt – de een voor zijn financiële zaken en de ander voor de doorgeven van de weersberichten - stellen ze hun jongere broer gerust.

De ouders maken zich zorgen. De moeder zinspeelt zelfs op euthanasie, maar de vader wil daar niets van weten. Ondraaglijk lijden is niet aantoonbaar. Hij voelde zich vroeger buitengesloten in de relatie tussen Kees en zijn vrouw. Als kostwinnaar moest hij zich invechten. De ruzies met Kees die daar het gevolg van waren, werden door zijn zoon beslecht door iets dierbaars van zijn vader kapot te maken. Hetgeen voor de vader zeer teleurstellend was. Niettemin zet hij zich met zijn vrouw voor het geluk zijn kwetsbare zoon in en waardeert hij de inzet van zijn vrouw heel erg.

Er zitten oude filmbeelden van het gezin in de documentaire. Kees was meteen al anders dan zijn broers, zeggen zijn ouders. Hij bekommerde zich niet om zijn speelgoed, maar wel om de auto van zijn vader. De ouders verdiepten zich in de stoornis en besloten hun leven te wijden aan het geluk van Kees. Ze ontmoetten daarbij weerstand. In de jaren zeventig dacht men nog dat de stoornis een gevolg was van onvoldoende moederliefde. De moeder beschermt haar zoon zodanig dat ze zelfs onwelgevallige, schokkende artikelen voor haar zoon uit de NCRV gids knipt.  

De druk op het gezin neemt toe als Kees en zijn moeder een mogelijk woonproject bezichtigen en de moeder tot ergernis van Kees in de auto kucht. Na een lange dag wordt de moeder onwel. We horen dat ze een goedaardige tumor in de hersenen heeft die soms opspeelt. Ze moet naar het ziekenhuis en Kees is bang dat ze een beroerte krijgt.

Een goede begeleiding is nog niet gevonden, laat staan een woning. De huizen zijn veel te duur. Tijdens een onderhoud in de gemeente Olst wijst een ambtenaar erop dat vrijstaande huizen niet binnen de mogelijkheden vallen. Het brengt de moeder tot het idee dat Kees dan maar in Velp moet blijven. Regelmatig skypt Kees met Monique over zijn zorgen.  

Het beste voor Kees schetst een pijnlijk beeld van goede bedoelingen met een onwelgevallige uitkomst. Hebben de ouders nooit contact hebben gezocht met lotgenoten om te horen hoe die met het probleem van een autistisch kind omgingen? Een broer zei in het gezinsgesprek dat hij Kees verwend vond. Hij wilde alleen een huis waarin hij zijn modeltrein kon opstellen. Hetzelfde kan gezegd voor de moeder die een rijtjeshuis niet goed genoeg voor hem vindt. Wie al te hoge eisen stelt, krijgt gemakkelijk de deksel op de neus. En dat is jammer voor deze lieve, boeiende Kees.   

Hier een kort fragment waarin Kees in de auto van zijn moeder een Duitser de huid volscheldt. Kees schreef twee boeken over zijn stoornis: En toen verscheen een regenboog (1996) en Achter de onzichtbare muur (1999). Wie de laatste ontwikkelingen van Kees wil volgen kan terecht op de Facebook pagina Het beste voor Kees.