Kunst, waarheid en politiek
Aan het eind van het vorig jaar was ik nogal moedeloos over
de toestand in de wereld, die maar van het ene conflict in het andere belandde,
waardoor er geen tijd overblijft om samen te werken aan het behoud van de
aarde.
Een half jaar later is het niet veel anders. Het conflict in
Oekraïne deed denken aan de jaren van de Koude Oorlog. Het recente besluit van de
eigenzinnige Poetin om zijn wet om in te grijpen in Oekraïne in te trekken geeft
enige verlichting, maar geeft ook aan hoe onstandvastig en weinig barmhartig
zijn beleid is. In Irak worden alle beginselen van menselijkheid door Isis
overtreden. Alsof na drie jaar strijd in Syrië tussen soennieten en sjiieten de
wraakgevoelens nog steeds niet uitgewerkt zijn. Het Westen kan ook wel de hand
in eigen boezem steken door het opleggen van onze kreupele ideeën over
democratie aan landen die in een andere staat van ontwikkeling verkeren. Egypte
is weer een ander verhaal. Femke Halsema was voor haar serie Seks en de zonde op het Tahrirplein in
Cairo en doopte dat om van plein van de vrijheid tot plein van de seksuele intimidatie,
maar desondanks blijf ik mijn twibbon van 25 januari als een symbool van
bevrijding op Twitter dragen.
Een serie als 14-18,
Dagboeken uit de Eerste Wereldoorlog zou ons moeten leren op een andere
manier met conflicten om te gaan, maar wellicht is de menselijke aard daarvoor
nog te onstuimig en te licht ontvlambaar. Helaas zijn er weinig wereldleiders met
het gezag om de wereld richting te geven. Het recente plan van Obama tot
verdere reductie van CO2 is een weldadige verademing te midden van alle besluiteloosheid.
Vandaar dat het onbegrijpelijk is dat de Nederlandse regering geen nieuwe plannen
heeft voor de toekomst. Zo dwaas heb ik het niet eerder meegemaakt. Het tekent
de enorme afstand tussen de Haagse politiek en de maatschappelijk
werkelijkheid, waarin mens en aarde verder uitgewrongen worden. Het zou, zoals scheidend
werkgeversvoorzitter Wientjes zei, goed zijn om ons democratisch bestel eens
tegen het voetlicht te houden. Ideeën over een meer directe democratie worden
onder andere door David van Reybrouck geleverd. In landen waar de
tegenstellingen groot waren, zoals in Zuid-Afrika, hielp het om waarheids en
verzoeningscommissies in te stellen.
Waarheids- en verzoeningscommissies kunnen ook behulpzaam zijn
op het gebied van de economische ontwikkeling, schrijft David Marsh in zijn
boek Europa’s impasse. Wie heeft ons na
de Tweede Wereldoorlog op de neoliberale spoor gezet, wie zijn verantwoordelijk
voor ongebreidelde privatisering? Hoe zou goed zijn als de verantwoordelijken
zich daar voor een commissie over uitspreken, vooral om inzicht te krijgen in
de mechanismes achter de besluiten.
‘Marsh staat een waarheidscommissie voor die zich moeten
buigen over de degenen die verantwoordelijk waren voor het gevoerde beleid,
waarvan de Grieken de grootste slachtoffers waren. Degenen die hen geld leenden
zijn net zo goed schuldig. De enige uitweg om uit dit probleem te komen was
door de werkloosheid te laten oplopen. Veel Europeanen zijn hiervan nog steeds
de dupe.’ Aldus een fragment van mijn verslag op mijn blog over Europa’s impasse.
Dan is er nog de kunst, die ook iets met waarheid te doen
heeft, al is die niet hetzelfde als de
politieke waarheid. In de kunst bestaat er geen waarheid of
onwaarheid, stelde toneelschrijver Harold Pinter in zijn lezing Art, Truth & Politics bij het aanvaarden van de Nobelprijs voor
Literatuur in 2005. Anders dan in de politiek heeft iedereen zijn eigen
waarheid. In de kunst bestaan er meerdere werelden naast elkaar. Dat ontslaat
de kunstenaar mijns inziens echter van niet zijn verantwoordelijkheid om zijn eigen
persoonlijke waarheid zo helder mogelijk te uit te drukken, opdat die als basis
en voedingsbodem kan dienen voor de politieke variant.
Hier
de Nobelprijs rede van Harold Pinter in 2005.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten