Neoliberale wending smoorde het roep om recht voor allen
De sociaal bewogen Zuid Afrikaanse documentairemaker Rehad
Desai (Kaapstad, 1963) maakte met The
giant is falling een prachtig portret van zijn land dat onder Jacob Zuma
langzaam afglijdt tot een soort politiestaat. Zijn eigen inbreng laat hij niet
achterwege, zijn betrokkenheid is groot. Hij stamt uit een ANC nest en kwam in
februari 1990 hoopvol gestemd terug naar Zuid Afrika. In de loop der jaren zag
hij dat de belofte gedaan aan de arme bevolking voor werk, goede huisvesting en
gezondheidszorg niet ingelost werd. De vraag waarmee hij de documentaire
begint, luidt: waar ging het mis?
Desai werpt een blik terug in de tijd. Naar de negentiger
jaren waarin Mandela president was. Zijn idee om de economie te nationaliseren
werd afgeraden door internationale leiders. Het waren de dagen van Blair en
Schröder die een sociaal liberalisme predikten en daarmee Mandela overhaalden
om de weg van privatisering in te slaan.
Zijn opvolger Mbeki vervolgde die politiek, waardoor
economie en politiek, tot ongenoegen van zijn broer - een politiek commentator -
steeds meer met elkaar vervlochten raakten. De beurswinsten leverden geen banen
op, het geld verdween in de zakken van de rijken, door Desai mooi in beeld
gebracht met een helicopterview over een rijke stadsbuurt.
In 2009 volgde Zuma na een interimperiode waarin Motlanthe
de zaken waar nam, Mbeki op. Dat ging niet zonder slag of stoot, vanwege
kwalijke praktijken, zoals verkrachting en een corrupte wapendeal, maar hem
werd de hand boven het hoofd gehouden door de nodige meelopers. Daaronder
bevond zich ook Julius Malema, die ik nog kende uit de serie Dwars door Afrika (2014) van Bram
Vermeulen. Malema werd afgeschilderd als een populist maar blijkt in The giant is falling iemand die recht
door zee is en steeds weer opkomt voor de armen. In 2012 werd hij door zijn
aanhoudende kritiek op Zuma uit het ANC gezet en stichtte de Economic Freedom
Fighters (EEF), een partij met een socialistisch oogmerk.
In het parlement liet de EFF in hun rode uniformen luid en
duidelijk van zich horen, onder andere over de Marikana moorden na een
massaslachting van stakende mijnwerkers, die volgens hen onder
verantwoordelijkheid van Zuma en zijn zakenvrienden werden gepleegd. Ook de
zelfverrijking van Zuma met een enorme villa werd door de EFF niet
geaccepteerd. Na een voor Zuma vernietigend rapport in 2014 van een
onderzoekscommissie en een zeer arrogante reactie van Zuma sloot de
Democratische Alliantie zich bij hen aan. Aanleiding is de State of the Union,
waarbij Zuma geen enkele kritiek accepteerde en de EFF uit het parlement gezet
werd, hetgeen tot ongelooflijke beelden van sleurende beveiligers en een
lachende Zuma leidde, zoals ook op de poster te zien is. Het ANC kwam hierdoor steeds meer in het nauw, verloor
steun van de metaalwerkersvakbond en houdt zich na de verloren verkiezingen in
2016 met kunst en vliegwerk overeind.
Filosoof Achille Mbembe (die in de Tegenlicht uitzending Acces to Africa van 19 april 2015 over
de toekomst van internet in Afrika sprak) komt ook nog aan het woord. Hij wijt
de problemen in het ANC aan het elan van het partij als het ANC dat na twintig
jaar langzaam wegzakt. Ook Desai ziet een ander soort tegengeluid bij de
activistische studenten, zeker nadat een eerder protest tegen de hoge collegekosten
tot succes leidde.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten