Anders kijken, ook naar kunst
De Utrechtse schrijfster en grafica Nicole Montagne schreef
in Een makelaar in Pruisen essays en
verhalen over kunst. Wim Brands heeft twee stukken uitgekozen die aangeven hoe
Nicole over kunst denkt en hoe ze daarnaar kijkt.
Het eerste stuk gaat over de psycho-geograaf Wilfred, zeg
maar een beoefenaar van de wetenschap van het dwalen, die door de stad loopt
aan de hand van een links rechts schema dat hij van te voren heeft opgesteld en
dat hem in straten brengt die hij vantevoren niet heeft voorzien. Zijn
definitie van kijken is: negeren wat men geacht wordt te zien, een poëtica die
men volgens Nicole ook kan gebruiken bij het schrijven of bij het kijken naar
kunst.
Brands vertelt dat ze in het telefoongesprek voorafgaande
aan de uitzending praatte over stadskaarten, maar dat hij niet meer precies
waar over dat ging.
Nicole legt uit dat men in de jaren dertig in Amerika
stadsplattegronden maakte met een foutje erin om plagiaat te voorkomen. Als een
ander de kaart namaakte met de fout erin kon bewezen worden dat de kaart was gekopieerd.
Zo was er een plattegrond van New York met daarop een dwarsstraat die helemaal
niet voorkwam. Later werd die straat in Google Maps getoond en kwam die ook
voor in een roman of zo dadelijk ook in een film, waarmee gezegd wil zijn dat
zo’n denkbeeldige straat toch een eigen leven kan gaan leiden.
Brands toont een filmpje van de Poolse conceptuele kunstenaar
Roman Opalka die met inkt getallen op licht papier neerzette en steeds meer wit
toevoegde aan de inkt waardoor de cijfers steeds meer verbleekten tot ze
uiteindelijk weggevaagd werden, hetgeen een soort afspiegeling is van doodgaan.
Opalka schreef die cijfers inderdaad dagelijks van 1965 tot aan zijn dood in
2011. Een vergelijkbaar voorbeeld komt van de Oost-Duitse schrijfster Christa
Wolf, die vanaf 1960 veertig jaar lang de dag 27 september op papier vastlegde.
Het waren vaak dezelfde ingrediënten die in haar beschrijvingen terugkwamen
maar anderzijds bevatten ze unieke details die anders zouden verdwijnen.
Brands brengt een ander element in aan de hand van een
filmpje van fotograaf Julian Germain die klassenfoto’s in de hele wereld maakte
en aldus een universele ervaring vastlegde als document voor de toekomst. Het
is volgens Brands een voorbeeld van wat kunst vermag, namelijk een verheviging tonen
van het dagelijks leven.
Het gaat volgens Nicole om het denken tegen het apparaat,
een term van de Tsjechische filosoof Flusser. Een kind die door Germain
gefotografeerd werd, fotografeerde hem terug door zijn vingers als rondjes voor
zijn ogen te houden. Daarmee ontsnapt men aan de dictaat van het apparaat.
Brands noemt ook nog het voorbeeld van Pierre Jansen die in het
programma Zomergasten vertelde dat hij eigenlijk ongeschikt was als gast omdat
hij te nerveus en te ongedurig was. Tegelijkertijd maakte hij onnavolgbare
televisie door zich niet te conformeren aan het apparaat. Een vorm van verzet
die een groot gevoel vrijheid opleverde, hetgeen toch ook het doel is van
kunst.
Als ik mijn huis zou willen verkopen waar kan ik dan het best de geschikte makelaar vinden?
BeantwoordenVerwijderen