Adembenemend Holllands drama over de totstandkoming van de
grondwet van 1814.
De ondertitel strijd
om de grondwet geeft aan waar het in De
onderkoning om gaat: de strijd tussen Gijsbert Karel van Hogendorp (rechts op de poster) en prins
Willem over de inhoud van de Nederlandse grondwet, die na de bezetting door de
Fransen in maart 1814 tot stand kwam. Van Hogendorp wilde de macht spreiden, de
prins wilde die bundelen. De documentaire geeft een scherp inzicht in de conservatieve
aard van onze grondwet.
Voor die tijd waren de staatslieden Van Hogendorp, Van Limburg
Stierum en Van der Duyn al enige tijd bezig om de uitgangspunten op papier te
zetten. Van Hogendorp was in de Verenigde Staten geweest en had daar een mooi
voorbeeld gezien van democratie, die hij op de Hollandse situatie wilde
toepassen. Men zocht een aansprekend persoon die het boegbeeld van de
onafhankelijkheid zou kunnen vormen en kwam op prins Willem die gevlucht was
voor de Fransen en in Engeland verbleef.
De scène waarin de prins in 1813 op het strand van
Schevingen arriveerde is de laatste tijd vaak getoond, Ramon Gieling gaat
verder en toont ook de moeizame ontmoeting tussen de aan jicht lijdende Van
Hogendorp en de prins op de Kneuterdijk in Den Haag. Hester de dochter en notuliste
van Van Hogendorp die daarbij aanwezig zag op grond van haar vrouwelijke intuïtie
al dat het niet goed zou komen. Pijnpunten in de latere besprekingen waren de door
Willem bedongen protestantse achtergrond van de vorst en diens alleenrecht om
een oorlog te beginnen. De strijd tussen de mannen werd steeds meer
persoonlijk. Het was een strijd van karakter én ideeën, zegt Van Hogendorp daar
zelf over.
In zijn jeugd leerde Van Hogendorp de prins schaken. Hij
verwijt hem later dat hij inmiddels zijn eigen spelregels maakte. Later horen we
dat de prins vooral onder invloed van de Britse ambassadeur stond die Holland
als buffer wilde tussen Engeland en Frankrijk. De op macht beluste Willem was
eigenlijk maar een marionet. Zijn moeder, Wilhelmina van Pruisen, zegt dat ze
zich steeds tussen twee vuren bevond.
Het conflict tussen de twee kemphanen culmineerde tijdens de
eedaflegging in de Nieuwe Kerk waarbij Van Hogendorp niet aanwezig was. Hij uit
in de documentaire zijn verontwaardiging dat hij de avond ervoor niet als gast
was uitgenodigd in het Koninklijk Paleis op de Dam. Later nam de vorst hem
zelfs zijn titels af. Van Limburg Stierum spreekt van een persoonlijke
afrekening, een genadeklap.
Het is voor Hollandse begrippen ongekend fraai drama dat
Gieling ons in een zestal paragrafen voorschotelt. De vorm met een Scheveningse
reder als verteller die af en toe de politieke toestand beschrijft, werkt goed.
De personen acteren zeer kundig. Vooral de prestaties van Van Hogendorp, Hester
en Van Limburg Stierum zijn uit het leven gegrepen. Het Engels van de Britse
ambassadeur verhoogt de sfeer, net als de rollen van de hielenlikkers Fagel en
Falck. Het is verrassend dat de reder af en toe Falck ondervraagt over hetgeen
hij in zijn memoires gezegd heeft. Storen doet dit in het geheel niet. Bijzonder
fraai is de emotie op het gezicht van Hester op het eind als ze spreekt over
het einde van haar vader, die net als zijzelf een groot rechtvaardigheidsgevoel
had.
Van mij mag Gieling doorgaan op deze weg. Er zijn nog vele momenten
uit de vaderlandse geschiedenis die zich lenen voor een uitbeelding op deze manier.
Hulde!
Hier
de trailer, die begint met de stugge ontmoeting tussen Van Hogendorp en de prins.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten