Maffe verhouding tussen schrijver en dierenactiviste
Koetsier Herfst vertelt het levensverhaal van Maurice
Maillot. Zijn ouders werden tot levenslang veroordeeld omdat ze een cirus in
brand staken dat een oude nijlpaard in een veel te heet bad stopte, een zaak
die, zo lezen we in de Introductie, de geschiedenis in ging onder de
naam Maillot-de-bain.
Alleen al deze kale beschrijving geeft het karakter weer van
de roman dat een loopje met de werkelijkheid neemt. Mutsaers laat ons weer alle
hoeken van de werkelijkheid zien, tot de zeikerige aan toe. Alles sleept
ze erbij, van de baas van Nokia tot Osama Bin Laden, die met een gelijknamig
gedicht tekent voor de titel. De stemming wisselt van himmelhoch juichend tot
diepbedroefd. Anders dan in haar vorige romans is het verhaal goed te volgen. Dat
moet ook wel met een geschiedenis van zo’n 460 bladzijden. Maar het is wel
hetzelfde vitale proza, dat we van Mutsaers gewend zijn, waarin creatief met de
taal wordt omgesprongen, zoals in de alinea waarin Maurice zijn pleegouders
typeert: ‘“Een goed geweten,” zeiden mijn pleegouders altijd, “is een zacht
oorkussen.” Dat goed voor de een vaak slecht voor de ander is, wou er ook bij
hen niet in. Daar komt nog bij dat ze al hun kussens met zeegras hadden
opgevuld. Ik wou maar zeggen, zo zacht sliepen die twee nu ook weer niet.’
Hoofdpersoon Maurice Maillot woont in de Jordaan en is de
schrijver van Zomerchloor. Het schrijven gaat sindsdien niet zo best.
Hij heeft last van een writers block. Nadat hij zijn vriendin Yeppie Carton aan
de kant heeft gezet, wil hij, omdat niemand zich om hem bekommert, toch graag
weer aan een vrouw. In het Vondelpark vindt hij een mobieltje, een Nokia, die
hij koestert.
Mutsaers weet de verhouding van Maurice met de Nokia zo lang
op te rekken, dat de lezer begint te popelen van ongeduld om kennis te maken
met de vrouw achter het apparaatje. Deze vindt plaats nadat Maurice een sms-je
heeft ontvangen voor een afspraak in Krasnapolsky. Hij ontmoet daar de
28-jarige Adolphe Klein, een dierenactiviste gelijkend op Betty Boop met op haar
T-shirt het opschrift Vega is mega. Mevrouw is actief lid van het LLF,
het Lobster Liberation Front.
Maurice gaat in het tweede deel van het boek met haar mee
naar Oostende omdat daar eind december actie gevoerd wordt tegen de
kreeftenmishandeling. De kersttijd is meteen een mooie aanleiding om samen in
het huwelijk te treden. Terwijl Do, zoals Maurice zijn aanstaande vrouw noemt,
actie voert, noteert hij hun belevenissen, die als basis dienen voor een nieuw
boek. Hij is daar al eerder in Amsterdam aan begonnen en vertelde ons aan het
eind van het eerste deel:
‘Ik kon die wel vast gaan uitwerken maar ik ben van mening
dat je moet wachten met het echte schrijven van een boek totdat je het einde
kent (van wie, waarvan?). Pas door het einde krijgt alles geur en kleur.’
Dat einde laat ik voor wat het is. Bij Mutsaers gaat het
niet zozeer om de inhoud, maar om de hilarische manier waarop ze de
werkelijkheid kneedt en daarbij ook de verhouding met de literatuur meeneemt.
Maurice heeft na zijn debuut genoeg van de fictie en wil voor de dag komen met
een gouden kunstgebit. Regelmatig duiken toespelingen op over de relatie tussen
roman en personages, bijvoorbeeld over de nieuwe vriend van Maurice, Freddy
Blondeel: ‘In een roman keerde een figuur die overtuigend zijn opwachting had
gemaakt altijd terug. Maar in het leven?’
Behalve met toespelingen op de literatuur staat het boek
vol seksuele toespelingen, die niet erg alledaags zijn. Het komt zelfs tot
plasseks tussen de geliefden. Daarnaast zijn er vele verwijzingen naar
culturele fenomenen, zoals de eeuwige wederkeer van Nietzsche om er maar een te
noemen. Ook komen er veel dieren in voor. Behalve de kreeften spelen Maurice’s
overleden poes Grappa en het hondje Slava een belangrijke rol. Zelfs het paard
van Nietzsche wordt genoemd.
Iets over de filosofie achter het boek wordt verwoord door
Do, die refereert aan dat paard. Nietzsche kwam daardoor aan zijn belangrijkste
ontdekking: ‘Dat waarachtig medelijden, medelijden dat je hart doorklieft, je
domweg overkomt. Zoals verliefdheid. Zoals geilheid. Zoals alles wat ons
werkelijk raakt. Dat het niets te maken heeft met zaken als vrije wil, moraal
of verstand.’
Gelukkig maakt het echter niet. Do concludeert daaruit dat
de zachtmoedige hard moet worden en noemt als voorbeeld Ulrike Meinhof.
In het begin was het wel eens moeilijk om voor te stellen
dat de hoofdpersoon een man is. Mutsaers neemt het niet zo nauw met
seksespecifiek rolgedrag. In het grillrestaurant waar Maurice vaak eet, ontmoet
hij Freddy, een man waar hij helemaal verkikkerd op raakt. Misschien werd ik
ook wel op het verkeerde been gezet omdat de schrijfster verzot was op haar
eigen hondje Pieter. In ieder geval ging ik gaandeweg echt geloven dat Maurice
een man was.
Koetsier Herfst biedt een ongewone
kijk op de werkelijkheid. Het is allemaal Spielerei, maar wel voor volwassenen in een kille wereld. Use your illusion, zo luiden beide delen. Dit kan
bijvoorbeeld tijdens het diner van Maurice en Do op kerstavond by camping gaz
met Bo in een nauw sluitend extraterrestriaal latexpak, waarin haar venusheuvel
zo mooi uit komt en waarbij het gaat om het veroveren van de achilleshiel van
de ander.
Over de draaideur van Krasnopolsky zegt Maurice het
volgende: ‘Het was een draaideur die niet uit vier parten met van borstels
voorziene glaswanden bestond maar uit een enkele borstelloze glaswanddie
mechanisch ronddraaide en de mensen met zachte drang naar binnen loodste. Die
mensen moesten dan wel meelopen in precies hetzelfde tempo. Anders ging het
mis. Op de televisie had ik eens koeien gezien die in een soortgelijke
tredmolen naar de melkmachine werden geschoven, en terwijl ik botsend en
struikelend voortsjokte tussen hoogbejaarde Engelsen met wieltjeskoffers,
voelde ik me net een stuk vee (waarmee niet gezegd is dat ik me boven enig stuk
vee verheven acht).’
Een zin die vraagt om een prijs. En dat kan ook. Koetsier
Herfst waaraan Mutsaers van 2001 tot 2007 werkte, is genomineerd voor de Anna
Bijnsprijs 2012 die op 22 november wordt uitgereikt.
Heerlijke recensie, ga het straks kopen.
BeantwoordenVerwijderenFenny