Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



zondag 2 september 2012

Recensie: Het oog (1987), Georges Bataille


Het kwaad kan altijd erger.

Ooit maakte Jeroen Vullings in Meegelokt naar een drassig veldje mij attent op Bataille (1897-1962). Zijn La littérature et le mal uit 1957 stelt dat de literatuur een vrijplaats moet zijn voor verdrukte en verdrongen verlangens en stem moet geven aan het kwaad. Een van zijn eerste werkjes Histoire de l’oeil ofwel in de vertaling van Paul Claes De geschiedenis van het oog, ofwel kortweg Het oog genoemd, voldoet daar in ruime mate aan. Bataille bracht het in 1928 onder pseudoniem in een kleine oplage uit en in 1967 werd het onder zijn eigen naam uitgebracht.

Het verhaal heeft in psychologische zin weinig om het lijf. De zestienjarige ik-figuur ontmoet op het strand van X… een jonge vrouw, Simone. Vanaf de eerste bladzijde is de lucht al zwanger van erotiek. Anders dan in de gebruikelijke prikkelende literatuur krijgt de lezer geen mogelijkheid zich met hen te identificeren. Simone gaat met haar kont, die staat voor alle vrouwelijke lichaamsopeningen onder de navel, al meteen in een schoteltje melk zitten. Als ze opstaat stroomt de melk langs haar dijen. ‘Zonder elkaar te hebben aangeraakt, kwamen we tegelijk klaar.’ Al gauw komt daar bij wat tegenwoordig plasseks heet.

Met Marcelle, een andere jonge vrouw, kan het genot alleen nog vermeerderd worden. ‘Marcelle zou mijn dan besproeien, omdat ze mijn hals tussen haar dijen zou klemmen. Ze kon ook mijn pissende roede in haar mond steken.’ Als Marcelle tijdens een orgie haar moeder in het gezicht bijt, wordt ze naar een inrichting gestuurd. Simone en de ik persoon helpen haar ontsnappen, maar als Marcelle in een bui van waanzin zich verhangt, vluchten de twee naar Spanje, alweer ze door Edmond, een rijke Engelsman, onderhouden worden. Het wordt allemaal van kwaad tot erger. Simone geobsedeerd door het stierenvechten. Een biechtvader wordt door Simone gewurgd terwijl ze hem berijdt.

Het is grotesk en voor een modale lezer is er weinig lol aan te beleven. Alsof er met verf gegooid wordt in plaats daar iets mee uit te beelden. In de paragraaf Herinnering aan het eind vertelt Bataille welke herinneringen in verband staan met het verhaal. Onder invloed van de psycho-analyse komt hij tot veel metaforen zoals oog en ei. Het werkwoord metaforiseren past daarbij. De herinnering wordt daarin vervormd in obscene voorstellingen. Het valt op dat de moeder van Simone buitenspel staat, voor het karretje van het stel gespannen wordt door haar eieren te laten koken die in het boek een belangrijke rol spelen. Wellicht dat de originele taal meer ruimte laat voor de samenhang tussen oeuf en oeil, maar in vertaling komt het geforceerd over.

Eros, zo lezen we in de Epiloog van Paul Claes, is een naijverige god die transgressie, dat wil zeggen de overtreding van de wet, opwekt. ‘Als doorbraak van de grens is de erotiek onherroepelijk verbonden met geweld, waanzin en dood en zo in de ware zin van het woord onmenselijk.’

De mens kan anders dan het dier het verbod overtreden, is daar eigenlijk ook steeds naar op zoek, meent Bataille. Hij ontleent ideeën aan Freud over de polyperverse natuur van de mens die in bedwang moet worden gehouden door het taboe. Volgens mij is dat soort theorieën erg tijdsbepaald. Derrida, Foucault en andere postmoderne denkers vonden in Bataille echter een voorganger en wellicht zag Charlotte Roche met Vochtige streken (2008) zichzelf als een navolger. Aan mij is dit soort Franse literatuur, die toch al een neiging heeft tot opblazen, niet zo besteed.

Hier mijn bespreking van Meegelokt naar een drassig veldje eerder op dit blog. 

Geen opmerkingen:

Een reactie posten