De gebreken van een Enron-maatschappij
De psycho-analyticus Paul Verhaeghe was eerder in VPRO-boeken te gast om te
spreken over moderne ziekten als ADHD. Hij analyseert onze tijd vanuit een
psycho-analytisch perspectief en stelt van daar uit dat het ik gevoel bepaald
wordt door de context waarin we leven.
Wim Brands vraagt hem wat het probleem van onze tijd is in
één woord. Het antwoord laat niet lang op zich wachten: eenzaamheid. De
neo-liberale maatschappij vernietigt de sociale verbanden tussen mensen. Dit
leidt tot depressie en (sociale) angst. In toenemende mate krijgt men pillen
voorgeschreven, terwijl de therapeutische relatie de belangrijkste remedie is.
Wat is identiteit? vraagt Brands. Wil het ik zich afzonderen
en erbij horen?
Verhaeghe kan met die omschrijving van harte instemmen. Het
ik is geen aangeboren iets, maar een sociale constructie. De omgeving bepaalt
de identiteit. Een adoptiekind groeit anders op in Amsterdam dan in
Noord-Afrika. In de Victoriaanse tijd kwam veel hysterie voor. Wij leven
tegenwoordig in een Enron-maatschappij. Die multinational ging door fraude op
de fles. Men voerde een verdeel en heers-politiek die wantrouwen onder de
werknemers veroorzaakte. Ziekteoorzaken hebben tegenwoordig meer te maken met
de werkvloer dan met het gezin waaruit men vandaan komt.
Brands daagt Verhaeghe uit door op te merken dat velen
zullen zeggen dat hij uit zijn nek kletst.
Verhaeghe antwoordt dat onomstotelijk is vastgesteld dat de
taalontwikkeling niet genetisch maar sociaal bepaald is. De gender, onze
psychologische geslachtsidentiteit, verschilt met de omstandigheid of men in
Amsterdam of in Noord-Afrika opgroeit.
Brands houdt niet op hem het vuur aan de schenen te leggen en
vraagt waar die denkbeelden over het dominante brein vandaan komen.
Verhaeghe spreekt over de noodzaak van een verklaring.
Tegenwoordig gaat men graag uit van de maakbare mens, die succes heeft in het
leven. Het is de eigen schuld als men geen succes heeft. Dit leidt tot een
schuldgevoel. Als je vervolgens een stoornis daarvoor kunt aanwijzen, kun je
jezelf vrijpleiten.
Brands zegt dat tegenwoordig de term loser erg in is op het
schoolplein.
Verhaeghe hoort ook de term ADHD-er. Hij vindt deze
ontwikkeling niet gezond. Al op jonge leeftijd gaat men onder het syndroom gebukt.
Zoiets kan niet worden opgelost met pillen. Die helpen om de oorzaken in stand
te houden.
Brands vraagt wat eraan te doen is.
Verhaeghe zegt dat het Enron-model uit de economie vandaan
komt en dat bedrijven daar van terug komen omdat de bron niet zuiver is. In
andere organisaties zoals in het onderwijs is het moeilijker dat model te
wijzigen, omdat men daar niet zo snel kan omschakelen.
We moeten nog even wachten tot de eenzijdige nadruk op
cijfers en individueel succes plaats maakt voor samenwerking
onder scholieren en studenten, begrijp ik.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten