Filmrecensie: Drone (2011), een film van Jaap van Heusden

Het onderwerp is hoogst actueel sinds Iran onlangs melding maakte van het neerhalen van een Amerikaanse Drone en gister beelden van het vliegtuigje toonde (zie foto). 

 De film, die in de serie Duivelse dilemma’s wordt uitgezonden, begint - net als in de video Collecteral damage - als een computerspel. Later wordt die term ook letterlijk uitgesproken door hoofdpersoon Victor Doomen, over wie het volgende wordt meegedeeld in wat een krantenbericht zou kunnen zijn:

‘Majoor Victor Doomen, de eerste Nederlandse bestuurder van onbemande gevechtsvliegtuigen, werd onlangs voor de krijgsraad gedaagd wegens grove nalatigheid en medeplichtigheid aan de dood van vijf soldaten.’

Het verhaal begint zes maanden eerder op een ochtend als voormalig F16 vliegenier Victor Doomen zijn krantje leest en met zijn zoon dolt die nog in bed ligt, maar die eruit moet komen. Hij is een wat uitgelaten vader, wil zelfs een klasgenote van zijn zoon op weg naar school een lift geven. Nadat hij zijn zoon heeft afgezet rijdt hij door naar de luchtmachtbasis. Met collega Sam, zijn sensor, zit hij in de controlekamer, van waaruit ze de Drone besturen die boven Afghanistan hangt. Ze praten tegelijkertijd over het komende vaderschap van Sam en alle veranderingen die dat met zich meebrengt. Op een vraag om bijstand elimineren ze een vijand. ‘Goed gedaan, jongen,’ zegt Victor tegen Sam, als hijzelf gevuurd heeft. Tegen zijn vrouw zegt ie later dat ie een paar uur op patrouille is geweest. Er lijkt niet aan de hand, het leven gaat zijn gangetje zonder veel contact of diepgang, tot Victor kramp krijgt in zijn hand, die uit zijn schouder komt. Ook als trainer en coach van het basketbalteam van zijn zoon loopt hij daar tegenaan. De toestand verergert als hij een per ongeluk een jongetje doodt. Er is dan sprake van collateral damage. In een gesprek met een hogergeplaatste zegt Victor dat men zich over zijn schouder geen zorgen moet maken. Toch gaat hij naar de dokter die hem verwijst naar een oefentherapeut. Die onderzoekt hem en vraagt hem wat voor werk hij doet. ‘Operator,’ zegt Victor. ‘Iets met computers, dus.’ Victor knikt. Thuis is zijn vrouw boos omdat ze hun zoon niet in haar macht heeft.

‘Er zijn mensen met wie je kunt praten,’ zegt Sam, die wel merkt dat Victor problemen heeft om te vuren. Victor is nijdig op hem en geeft aan dat hij een andere sensor wil. Hij huilt tijdens therapie, maakt ruzie met zijn vrouw, kruipt ’s ochtends in bed bij zijn zoon, die echter niet in de stemming is om te dollen. Zijn hogergeplaatste heeft zijn verzoek om een andere sensor niet ingewilligd. Victor moet het met Sam doen. Via de intercom wordt om assistentie gevraagd. Victor aarzelt om een geitenhoeder aan te vallen. Dat kan een afleidingsmanoeuvre zijn, bedenkt hij. Inderdaad opent de geitenhoeder het vuur. Als Victor toch actie onderneemt is hij te laat. Vijf soldaten worden doodgeschoten door de geitenhoeder. In Victors hoofd klinkt een aanhoudend gefluit.

Het aanvallen vanuit zo’n onbemande Drone lijkt op een kinderspelletje, maar het zou best de oorlogsvoering van de toekomst kunnen zijn. Het is maar goed, dat mensen die ongevoelig zijn voor hun misdaden, door hun lichaam daaraan herinnerd worden. Het dilemma zit er wellicht in dat als Victor naar zijn lichaam luistert hij dat werk niet kan doen, met alle gevolgen voor het prettige gezinsleventje van dien. Al maakt de vrouw in deze film ook niet bepaald een hele gelukkige indruk en oogt het gezinsleven alleen vanaf de buitenkant in orde.

Tegelijk is het allemaal van een tenenkrommend soort realisme. Haast schematisch is de film in elkaar gezet, maar misschien kan dat ook niet anders met zo’n didactische aanpak. Victor is een vreselijke macho dat hij niet over zijn problemen wil praten. Wellicht kan hij ander werk krijgen op de basis. Misschien is het onderwerp boeiend voor Mentor magazine om met jongeren te praten over die manier van oorlog voeren, door te praten over de immoraliteit van dit soort militaire acties en meteen dan ook maar over de immoraliteit van oorlog.

Hier de link naar de uitzending die veertig minuten duurt.