Schrijver met ballen verovert de
wereld met zijn griezelverhalen
De ondertitel van Liefs van Boy luidt Brieven aan mijn moeder en dat is ook precies wat deze uitgave van
privédomein (nr. 295) inhoudt. Zoals Donald Sturbock, de bezorger van deze
brieven in de Inleiding zegt, zijn de brieven los van het biografische
jeugdboek Boy: tales of childhood
(1984) gepubliceerd omdat ze veel prijsgeven over de verhouding die de Britse
schrijver Roald Dahl (1916-1990) met zijn moeder, de Noorse Sofie Magdalena,
had. Na haar huwelijk ging ze mee met haar twintig jaar oudere man Harald, die
al in Engeland woonde. Tijdens de levenslange correspondentie leren we vooral
Dahl zelf kennen omdat de brieven van zijn moeder vreemd genoeg verloren zijn
gegaan.
De correspondentie loopt van de
jaren 1925 tot en met 1965, twee jaar voor de dood van Sofie Magdalena. Dahl
woonde de laatste tijd dicht bij haar in de buurt in een huisje dat hij Gipsy
house genoemd had. Ik kan me nog herinneren van de documentaire De reusachtige Roald Dahl (2005) dat hij
dagelijks om zes uur zijn potloden sleep, een uur schreef en daarna klaar was
voor die dag.
Dahl leidde een bewogen leven vanaf
zijn tijd in kostschool St. Peter’s in 1925 vanwaar hij opgewekte brieven naar
huis stuurt, veelal over de voetbalwedstrijden die hij daar met andere jongens
speelt. Zijn hang naar het absurde is al te lezen in het eind van een brief die
hij in december 1929 aan zijn moeder schrijft.
’Excuseert u astublieft dit slordige
handschrift, maar ik schrijf het in de huiswerkklas, onder nogal beroerde
omstandigheden ook, en een excuus is dat er beneden iemand aan het zingen is en
het kabaal doet heel sterk denken aan het kabaal dat de knieschijf van een
vlieg maakt die rondratelt in een verbleekte botterbloem met zowel buikpijn als
jicht.’
In de volgende kostschool, Repton,
waar hij vanaf 1930 tot en met 1934 verblijft heeft hij het een stuk
moeilijker, maar hij laat daar weinig van blijken aan zijn moeder en zussen,
want zijn vader is al in 1920 overleden. Sturbock zegt dat hij zijn moeder niet
bezorgd wilde maken over de wantoestanden op het internaat, vooral in de
seksuele sfeer. Hij is de eerste van zijn klas met wiskunde, fotografeert graag
en doet samen met anderen van zijn groep experimenten in hun studiehok, zoals
het laten ontploffen van een blik snert.
In 1934 gaat hij mee met een
expeditie naar Newfoundland en daarna gaat hij aan het werk bij Shell in de
hoop naar een opwindend oord te worden uitgezonden. Zijn moeder maakt zich
zorgen over zijn ambitie en raadpleegt een astroloog die haar vertelde dat haar
zoon schrijver zou worden, iets wat ze niet in haar brieven met haar enige zoon
deelt. Het kantoorleven bevalt hem slecht en hij is blij dat hij als expat naar
een kolonie in Afrika kan vertrekken. Vanwege de naderende Tweede Wereldoorlog
volgt hij daar bij de RAF een pilotenopleiding. In zijn brieven toont hij zich
vaak bezorgd over de toestand van zijn familie in de buurt van Londen. Hij
raadt hen vaak aan naar hun huis in Wales te gaan, waar ze veiliger zijn voor
Duitse bommen.
In de oorlog beleeft hij als piloot
een zwaar ongeluk waar hij bijna aan bezwijkt, maar waarover hij naar het
thuisfront nogal luchtig schrijft. Volgens Sturton beweerde Dahl zelf dat ‘de
gigantische dreun op zijn kop’ een schrijver van hem had gemaakt. Nadat hij is
afgekeurd, luistert hij heel veel naar klassieke muziek. Nog tijdens de oorlog
krijgt hij een baan in de Britse ambassade in Washington. Als hij een journalist
vertelt over het ongeluk, bedenkt hij dat het verhaal net zo goed zelf op kan
schrijven, hetgeen een groot succes wordt en hem verder op het gebied van het
schrijven van verhalen brengt. In Washington omringt hij zich met de jet set,
Walt Disney en het echtpaar Roosevelt, maar door zijn weinig formele houding
krijgt hij ontslag. Omdat hij inmiddels al met het boek en het scenario van The gremlins (1943) bezig is, kan hij,
ook al worden zijn eerste romans niet goed ontvangen, daarmee verder de kost
verdienen.
In zijn brieven geeft hij weinig
ruchtbaarheid aan zijn huwelijk met de Amerikaanse actrice Patricia Neal. Het
huwelijksleven gaat niet van een leien dakje, waar zijn oudste zoon Theo heeft
grote gezondheidsproblemen, zijn dochter overlijdt op zevenjarige leeftijd aan de
mazelen en zijn vrouw krijgt op haar 39ste een beroerte waaraan ze bijna
bezwijkt. In zijn brieven is Dahl in de latere periode van zijn leven oprechter
dan eerder. Met zijn moeder had hij altijd wel een vrijmoedige
gedachtewisseling, zoals in zijn kostschoolperiode blijkt uit de vaak genoemde
term ballen.
Auke Leistra heeft de uitgave goed
vertaald al had ze bij een fragment over de rivieren van Babylon wel naar het
gelijknamige lied mogen verwijzen.
Hier de BBC documentaire
The marvellous world of Roald Dahl
(2016), verteld door de schrijver zelf.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten