Jonge Poolse verscheurd tussen twee culturen
Een bruidsjurk uit
Warschau is het romandebuut van toneelschrijfster Lot Vekemans. Zelf
typeerde ze het, in het gesprek dat Pieter van der Wielen onlangs met haar had,
als een mislukt toneelstuk, maar ze vertelde er niet bij waar die mislukking
mee te maken had. Als het mij vergund is een antwoord daarop te geven, zou ik
zeggen dat het vertelperspectief vanuit drie hoofdpersonen en heen en weer
schietend in de tijd dermate complex is dat daar moeilijk theater van te maken
is. Datzelfde geldt in mindere mate maar zeker ook voor de romanvorm, die het
verhaal gekregen heeft.
Een bruidsjurk uit
Warschau vertelt het verhaal van de Poolse Marlena, die in Warschau een jeugdliefde
heeft met de joodse Amerikaan Natal. Deze is in Polen om de geschiedenis van
zijn familie uit te zoeken, maar vertrekt naar de Verenigde Staten voordat het
tussen de twee wat worden kan. Hoteleigenaar Szymon bij wie Marlena in de
bediening werkt, stuurt hem weg omdat hij weet dat Natal die thuis een
verloofde heeft en vreest dat Marlena aan het kortste eind zal trekken. Marlena
is inmiddels wel zwanger van Natal geraakt en besluit, om de door haar moeder
voorgestelde Poolse partner te ontlopen, zich aan te melden voor een programma
dat Nederlandse mannen aan een Poolse vrouw koppelt. Vanwege de zwangerschap
van Marlena wordt ze bij weduwnaar Andries geplaatst, een vriendelijke maar,
ook op seksueel gebied, wel heel erg gesloten boer. Na een jaar of tien samen
met haar zoon Boris, die door Andries als zoon is aangenomen, op de boerderij gewoond te hebben, keert
Marlena terug naar Polen vanwege een ernstige ziekte van haar moeder. Andries
wil scheiden en gaat naar Polen om dat te regelen en tegelijk het recht op zijn
zoon op te eisen. Boris wil graag met hem mee terug en heeft zelfs een
spraakstoornis ontwikkeld om zijn wens kracht bij te zetten. Marlena zit in een
moeilijk parket omdat Szymon haar ook begeert.
De roman begint sfeervol met een autorit in de oude Fiat van
buurman Wieslaw en zijn vrouw. Achterin zitten Marlena, haar zus en moeder. Ze
hebben een bezoek gebracht van aan Warschau waar de paus zijn opwachting maakte.
Op de terugweg eten ze wat in het burgerrestaurant van Szymon en daar ontmoet
Marlena Natal, die meteen veel indruk op haar maakt. De ontmoeting was wederzijds
dermate intens dat de twee elkaar vaker in Warschau afspreken. De titel van het
boek is ontleend aan een smoes die Marlena voor haar moeder verzint om aan te
geven waarom ze zo nodig naar Warschau moet.
De toon van het boek is rustig en lijkt af en toe meer te
passen in een jeugdboek, te meer omdat sommige passages wel erg uitgesponnen
zijn, zoals bijvoorbeeld in de volgende passage waarin boer Andries in het
tweede deel met zijn zus Riet in de auto zit na een bezoek van Andries aan de
notaris:
‘Is er wat gebeurd?
vroeg Riet nu met meer klem.
‘Ach,’ zei ik.
Waarom moet ik bij jou
toch altijd de woorden uit je nek trekken? Weet je wel hoe vermoeiend dat is?’
‘Je kunt ook gewoon
niks vragen.’
‘Als ik niks vraag,
dan zeg je helemaal niks meer.’
Riet zuchtte diep,
klikte haar handtas open die op haar schoot stond en rommelde erin.
‘ Wat zoek je?’ vroeg ik.
‘ Een pepermuntje, ik
heb een vieze smaak in mijn mond.’
‘ Daar ligt kauwgom,’
zei ik en wees naar het handschoenenkastje. Riet boog voorover om het kastje
open te klikken. Haar boezem drukte op haar handtas. Ze schoof haar handen door
het kastje en haalde toen een pakje Doublemint tevoorschijn, waar nog twee
plakjes kauwgum in zaten.’
‘Jij ook?’ vroeg ze.
‘Nee, dankjewel.’
etc.
Het tweede deel, waarin we in het hoofd van de boerse
Andries kruipen en waarin zijn verlangen naar zijn aangenomen zoon steeds
grotere vormen aanneemt en we direct getuige zijn van de geboorte van een dood
kalfje van koe Nadien, is enigszins langdradig (zie citaat) maar wel mooi
gecomponeerd, terwijl het derde deel onoverzichtelijk wordt vanwege de vele losse
draden uit het verhaal die allemaal nog afgewerkt dienen te worden.
De compositie in drie delen met verschillende vertellers
doet helaas afbreuk aan het verder wel doorleefde verhaal. Ik hoop dat Vekeman
in haar, naar ik vernam, aankomende roman een wat simpeler structuur kiest die
meer recht doet aan de talrijke opgediende emoties.
Hier
mijn verslag van het gesprek dat Pieter van der Wielen onlangs met haar had,
waarin men echter haar uitspraak dat haar romandebuut een mislukt toneelstuk
is, moet missen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten