Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



woensdag 21 februari 2018

De sleutel van het leven (2107), documentaire van Lex Bolle


Autodidact neemt onmogelijke klus op zich

De naam Lex Bolle herinnerde ik mij van de documentaire De film die nooit afkwam van Frans Bromet, die in hetzelfde jaar uitkwam als De sleutel van het leven. Bolle probeerde de eerdere beelden die Bromet maakte over Holocaust overlevende Sieg Maandag voor diens familie toonbaar te maken, maar twijfelde aan de kwaliteit van de  nagespeelde scènes uit de kindertijd van Maandag en liet het project voor wat het was. Dat was niet het geval met de documentaires De muur van Rubens (2017), over de Amsterdams beeldend kunstenaar die op zoek is naar zijn joodse identiteit en De sleutel  van het leven, waarin hij een portret schetst van de 67 jarige Jacob de Leeuwe die het als zijn levenswerk ziet om de Talmoed in het Nederlands te vertalen.  

Om te beginnen zien we De Leeuwe in beeld met zijn verstandelijk beperkte zoon Chaim, die hem stimuleert door te gaan met zijn werk. De zoon, die mogelijk een voorvader van hem is geweest, heeft op gevoelsniveau een beter zicht op de wereld dan hijzelf en misschien ook wel op de wijzen met hun vele kennis. Deze wijzen komen in de vorm van rabijnen en opperrabijnen veelvuldig in de documentaire aan het woord. Ze vertellen over de totstandkoming van de Talmoed, die een uitleg is van de boodschappen door Jaweh 3300 jaar geleden aan Mozes gegeven en weergegeven in de Torah, de eerste vijf bijbelboeken van het Oude Testament. Omdat er onder de joodse geleerden veel verschil van mening heerste over de interpretaties daarvan, werd daar hevig over gediscussieerd. De neerslag daarvan uit de jaren tussen 100 en 500 na Christus kwam terecht in de Talmoed. De inhoud is geen staaltje van Grieks denken, maar gaat van de hak op tak van rechtsproblemen naar de manier waarop een vrouw haar man in de slaapkamer kon verleiden.

De Leeuwe heeft na zijn pensioen meer tijd gekregen om de Talmoed te vertalen die 63 delen en dertienduizend pagina’s beslaat, waar hij inmiddels bijna drie delen af heeft. Vertalen is liegen, zegt hij omdat hij onmogelijk de exacte vertaling kan vinden en dus eigenlijk steeds de oude tekst moet herdefiniëren. Hij is in Praag om het graf van zijn verre voorvader Jehoeda Betsalei Löw ofwel de Maharal te bezoeken die rond 1500 leefde en de Talmoed op een spirituele manier verklaarde. Zelf heeft hij ook een voorspellende gave omdat hij ooit als arts in dienst van de KLM naar Schiphol ging, net voor de Bijlmerramp plaats vond. Hij komt uit een samengesteld gezin dat getraumatiseerd was door de Holocaust. In de synagoge van Rotterdam kreeg hij na de dienst, net als zijn jeugdvriend Micha van Dijk, de zege van de opperrabijn en later in Enschede waar het gezin naar toe verhuisde omdat de vader textielchemicus was, deed hij barmitswa. Ter gelegenheid hiervan kreeg hij een kostbaar verhandeling van rabbijn Shiomo ben Jitshakie ofwel Rasji uit Worms, verklaard in het Nederlands. Het boek van Rasji die door De Leeuwe een heldere stem wordt genoemd en wiens zwangere moeder in 1060 op buitengewone wijze door de synagogemuur werd beschermd tijdens een aanval van kruisridders, vormde de aanleiding voor om het eerste hoofdstuk te gaan vertalen.

Na zijn militaire diensttijd volgde hij de opleiding tot arts in Leiden, waar hij ook voorganger werd in de synagoge, net zoals zijn vader eerder in Enschede. Helaas kon hij wegens geldgebrek niet deelnemen aan een opleiding in Israël om de Talmoed te vertalen, maar dat heeft hem aangezet tot des te meer ijver, hetgeen hem op lof komt te staan van joodse geleerden. In Amsterdam zette hij als onbezoldigd voorganger op zondagavond een studiegroep over de Talmoed op poten. Hij begon met een gedeelte dat verwijst naar de moderne tijd. Hij geeft een voorbeeld waarin het erom gaat dat men geen kwaad met kwaad moet vergelden. De Leeuwe zegt dat de discussie over de Torah ook vandaag de dag moet voortgaan en niet ingekapseld moet word in dogma’s. Hij ziet de Talmoed als zijn levenssleutel en hoopt dat dit voor iedereen mag gelden. Zijn inspanning is hierop gericht.

Hier mijn bespreking van De film die nooit afkwam.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten