Gedetineerden en bewaarders in de greep van het
elektronische systeem
Marc Schmidt maakt documentaires over bijzondere
onderwerpen. Na De Regels van Matthijs over
een boeiende jongeman met het syndroom van Asperger, volgde Het chimpansee complex, waarin hij een
portret schetst van chimpansee Mojo. In Bewaarders
filmt hij een groep bewaarders in de nieuwe gevangenis in Zaanstad, die
geconfronteerd worden met moderne technologische snufjes die hun werk anders
maken dan vroeger. Een van de bewaarders klaagt bij zijn meerdere over camera’s
die overal hangen en die ook tegen de bewaarders gebruikt kunnen worden, een
ander wordt hoorndol van de fouten in het systeem waardoor een gevangene van
het kastje naar de muur gestuurd wordt.
Nieuw, schoon, licht en vooral heel groot is het nieuwe
cellencomplex in Zaanstad, zegt de stem aan het begin van de documentaire, die,
zoals we lezen in de aftiteling, is opgebouwd uit uitspraken uit interviews die
Schmidt met verschillende bewaarders in de nieuwe gevangenis heeft gehouden.
Duizend gedetineerden kunnen worden ondergebracht in een hypermoderne stad. Schmidt
filmt de vele sportvelden, spreekkamers en de ruimte waar men bezoek kan
ontvangen. In een stuitende scène wordt een bewaarster met een slecht lopende
man, die gewond is door een kogel en naar de dokter wil, teruggestuurd door een
receptioniste, want een doorgang wil zij niet bieden, waarop de bewaarster
klaagt dat het daar wel erg bureaucratisch aan toegaat.
Boeven blijken volgens de stem echter onberekenbaar, hoe
goed het systeem met pasjes voor de supermarkt en vooraf geregelde
bezoekregelingen, ook uitgedacht is. Dit wordt geïllustreerd aan de hand van
een man die tegen een bewaarder uitvaart over het feit dat de televisie niet
werkt. Dezelfde man wordt woedend omdat een ander te vroeg naar zijn zin
stofzuigt, waarna het conflict escaleert en de mobiele eenheid moet worden
ingeschakeld om de man uit zijn cel te halen (zie foto). Er zijn veel niet-kunners, zegt
de stem. De zelfredzaamheid is een mooie filosofie, waar velen echter niet aan
kunnen voldoen getuige de enorme rotzooi die sommigen van hun cel maken. Een
oudere bewaarder helpt een gedetineerde met het telefoneren naar diens moeder.
De man vreest dat zijn moeder hem niet wil spreken, maar de bewaarder brengt
wel het contact tot stand en schudt daarna zijn hoofd over zoveel onkunde. Soms
is het lastig te zien of we in verschillende situaties te maken hebben met
dezelfde gedetineerde want de mooi vormgegeven kleurige figuren lijken net als
hun stemmen soms erg op elkaar.
In de uiteenlopende scènes zien we allerlei voorbeelden die
duidelijk maken dat elke gevangene er een is en dat ze niet over één kam
geschoren kunnen worden. Een nieuwe gedetineerde zegt dat hij nergens aan
meewerkt, ziet zichzelf als een king of the world, maar ondertekent wel de
huisregels. Een verslaafde aan cocaïne blijkt zelf niet in de gaten te hebben
dat hij meer zorg nodig heeft en dus op zijn plaats is in een een-persoonscel. Men
boekt ook successen. Een gedetineerde wordt voor de keuze gesteld voor een
tweepersoonscel of de isoleer en na lang aanhouden is de vrouwelijke bewaarder
dolblij dat de man toch eieren voor zijn geld heeft gekozen, een verwarde man
wordt overgehaald toch zijn medicatie in te nemen om een grotere terugval te
voorkomen. De stem zegt dat men het werk toch vooral doet voor de enkelingen
die men niet meer terugziet.
Het is zeer de vraag of het elektronische systeem dat men in
Zaanstad heeft ingevoerd niet een verkapte bezuinigingsmaatregel is in plaats
van een manier om de gedetineerde bij de les te houden en zijn integratie in de
maatschappij te bevorderen. Het idee alleen al dat bewaarder en gedetineerde
gedwongen worden om in het nieuwe systeem te werken maakt dat het antwoord
vooral in de richting van een bezuinigingsmaatregel gezocht moet worden,
terwijl een humane benadering veel meer op zijn plaats zou zijn. In de
documentaire is te zien dat een gedetineerde door het gebrek aan menselijk
contact zo agressief wordt dat hij zijn cel verbouwt hetgeen volgens een
schatting van een bewaarder tot een schade leidt van duizenden euro’s en ook
alle frustraties over de werking van het elektronische systeem vormen een
kostenpost. Gelukkiger wordt niemand hiervan, zoals we ook zien met andere bezuinigingen
in de zorg. Het wordt tijd om de privatisering en de digitalisering in de
publieke sfeer een halt toe te roepen en niet mee te gaan met de ideeën die
technocraten voor ons uitdenken.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten