Integere filmmaker met onweerstaanbaar oeuvre
Documentairemaakster Nancy Buirski die in 2011 met The loving story terugblikte op de liefde van een gemengd stel tijdens de jaren van segregatie in de VS, maakte
vier jaar later een uitgebreid portret van de legendarische filmmaker
Sidney Lumet (1924-2011) aan de hand van een openhartig interview dat hij drie
jaar voor zijn dood aan filmmaker Daniel Anker gaf. Ze weeft op thematische
wijze veel fragmenten uit de vierenveertig films rond dit interview, hetgeen
een fascinerend beeld oplevert van een man die zijn hele leven aan het toneel
en de film heeft verpand en daar interessante mededelingen over doet.
De eerste film die hij maakte was 12 Angry Men (1957), een fascinerende portret van twaalf mannen die
moeten beslissen over de schuld van een zoon aan de moord op zijn vader. Lumet
zegt daarover dat het niet bedoeld was als een moralistische film ook al bracht
het verandering teweeg in de juryrechtspraak. Voor hem was het als
televisiemaker een uitgelezen kans om een film te maken en met schrijver
Reginald Rose en acteur Henry Fonda aan zijn zijde was de entree geen probleem.
Elke filmmaker zegt blij te zijn dat men hem of haar een kans geboden heeft,
zegt hij en dat geldt zeker voor een jongen uit een armoedig joods gezin van
toneelmakers, die als kind ook al de nodige rollen speelde. New York was en
bleef zijn thuisbasis. Hij zou nooit een western kunnen maken omdat de ruimte
hem daarvoor te groot is. Hij houdt liever van kleine compacte ruimtes waarin
verhoudingen tussen gezinsleden worden uitgelicht zoals we zien in A view from the bridge (1962) van Arthur
Miller. De moraal licht er in zijn films niet duimendik bovenop, maar is het
gevolg van de situatie waarin zijn personages zich bevinden.
In zijn werk heeft hij getracht eerlijk te zijn. Hij groeide
op in armoede tijdens de grote depressie en zegt daarover dat dit het plezier
in het leven en de creativiteit zeker niet in de weg stond. In de film Daniel (1983) over de zaak Rosenberg, die
slecht liep maar die hij nog steeds als een van zijn beste films beschouwt, laat
hij de pijn zien van de zoon die moet boeten voor de ambities van zijn ouders,
zoals hijzelf vroeger. Radicalen zijn voor hem mensen die iets te melden hebben
en aan de basis van de vooruitgang staan, zoals Howard Beale in Network (1978). Met deze film wilde hij
iets zeggen over de verloedering van de Amerikaanse ziel. Hij verzette zich sterk
tegen de kadaverdiscipline die hij in het leger aantrof en stelt de waardigheid
van het individu daarom voorop, zoals in 12
Angry Men en ook in Serpico (1973)
te zien is. In The verdict (1982) spreekt
Paul Newman als Frank Galvin zich uit en verlost daarmee zichzelf.
In zijn laatste film Before
the devil knows you’re dead (2007) gaat hij verder in op de vader zoon
relatie die voor hem de basis vormt voor het drama, net als andere relaties,
zoals tussen de moeder en de zoon in The
sea gull (1968). Volgens Lumet moet een regisseur richting geven aan een
film en weten waar het in emotioneel opzicht over gaat. Dit wordt zichtbaar in The pawnbroker (1964) waarin een
overlevende van de vernietigingskampen de pijn daarvan moet doorstaan en tijdens
een rit met de metro de veewagens voor zich ziet waarin de joden naar de kampen
gebracht werden. In Dog day afternoon (1975)
wilde hij dat er niet geacteerd werd, om de toeschouwer in de juiste sfeer te
brengen en de menselijke Al Pacino kon dat als geen ander. Lumet wil niet als
Kazan, die hij bewondert, zijn acteurs manipuleren maar door kennis van het vak
en door empathie de juiste invulling van de rol laten inzien. Goed acteren is
volgens hem zelfonthullend en dat geldt ook voor een regisseur.
Lumet begon het interview met een anekdote over een
treinreis die hij vanuit Calcutta maakte. Op het perron stond een meisje van
een jaar of twaalf dat door een soldaat in de coupé getrokken werd. Toen Lumet
daar ging kijken, zag hij dat het meisje door alle soldaten geneukt werd, tegen
betaling dat wel. Men vroeg hem of hij ook wilde hetgeen eenmaal op zijn plaats
teruggekeerd de vraag bij hem opriep wat hij daar tegen had kunnen doen. Aan
het eind zegt hij dat hij niet wist dat de mens zo slecht was, zelfs al zette
men het meisje verderop voorzichtig weer op het perron. De vraag wat hij had
kunnen doen heeft hem zijn hele leven heeft beziggehouden. Op dat moment was
hij niet van plan was zijn leven op het spel te zetten, maar nu op 83-jarige
leeftijd heeft hij het idee dat het leven vergevingsgezind is en dat hij wel
klaar is met alle ups en downs die uiteindelijk ook gaan vervelen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten