Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



dinsdag 27 februari 2018

Door het hart van China (2018), zevendelige reisserie van Maaik Krijgsman en Ruben Terlou


Na het succes van Langs de oevers van de Yangzte, kon een vervolg niet uitblijven. Krijgsman en Terlou (zie foto) trekken dit keer van het droge noorden van China naar het tropische zuiden. Het land heeft zich in de laatste dertig jaar ontpopt tot een belangrijke macht op het wereldtoneel, maar veel ervan is onbekend. Terlou is een zeer geschikte reisleider om ons bij te praten en ons kennis te laten maken met gewone Chinezen. Hij wil weten hoe ze leven en werken in het China van nu.

1: Mijnen en woestijnen

Binnen-Mongolië bestaat vooral uit grasland, dat kwetsbaar is vanwege de grote temperatuurverschillen en de laatste drie jaar te lijden heeft gehad onder droogte. Samen met een gids die beweert dat hij een Han Chinees is, maar, tijdens een lunch waarbij ook zijn vrouw aanwezig is, bekent dat hij een Mongool is, zoekt Terlou contact met de bevolking. Eerst hoort hij dat hij niet boven op de heilige berg Aobao mag komen. Beneden in het dal, waar mannen worstelen, hoort hij dat hij een geschenk had moeten meebrengen. De gids doet mee aan een onderzoek van de universiteit om vast te stellen wat de bijdrage is van de schapen aan de droogte. Een boer vertelt over de problemen waar zij mee te maken hebben door het gebrek aan gras. Hij denkt eraan om zijn vee te verkopen als de droogte aanhoudt en elders een baan te zoeken. Ook de paarden die klaar staan voor een race hebben last van het zand dat om hen heen waait. Een paardenfokker die moet verhuizen vanwege de droogte vertelt dat ze niet meer kunnen rondtrekken en in een gebied moeten blijven dat verdeeld is, maar dat daar niet van te leven valt met meer bewoners en vee. Terlou neemt met hem een kijkje in zijn nieuwe huis, zeventig kilometer verderop, dat heel anders is dan een yurt. Hij bemoedigt de fokker en gaat met hem naar een paard dat gehecht moet worden omdat het in prikkeldraad gelopen is. Twee honderd kilometer verderop is de verwoestijning alleen maar erger, maar er zijn ook bodemverzakkingen door de mijnbouw. Een inwoner toont hem een krater en een verzakt gebied die ontstaan zijn door de mijnbouw. Een stel dat schapen hoedt zegt dat het water weggepompt wordt en dat het verontreinigd is. Als Terlou dichterbij wil komen, stuit hij op de bewaking. China pocht liever met zijn windmolens dan met zijn kolenproductie. Als in een soort promotiefilmpje staat Terlou bovenop zo’n kolos.    

2: Dubbellevens

In het steeds maar uitdijende Beijing kan men zich het beste per fiets verplaatsen, zoals Terlou ook doet. Met zijn smartphone kan hij die niet alleen huren maar zelfs zijn zadel hoger zetten. Hij raakt geïnteresseerd in de populariteit van de livestreaming girls die een belangrijke functie vervullen voor eenzame jongeren als gevolg van de één kind politiek. Op straat ontmoet hij jongeren die zich graag verhuren om persoonlijke gesprekken mee te voeren. Terlou gaat hierop in en komt op die manier van een jongen te weten dat zijn ouders maar één kant van hem kennen en dat hij zich vrijer voelt op internet, want daar is hij zelfverzekerder. Homoseksualiteit is een taboe zegt hij, ook al wordt het niet meer als een ziekte gezien. Terlou ontmoet de oprichter van Blue D, een digitaal homo platform dat helpt bij problemen om uit de kast te komen. De man werkte eerst voor de politie, werd tijdens zijn studie verliefd op een collega, die later echter trouwde. De man heeft daardoor zoveel verdriet gehad dat hij in een volgend leven liever geen homo meer is. Een app helpt om ervoor te zorgen dat homoseksuelen schijnhuwelijken kunnen sluiten. De vrouw die de app heeft ontwikkelt zegt dat China nog een heel traditioneel land is, waarin ouders hun kinderen soms tot zelfmoord dwingen als ze horen dat die homoseksueel is. Ze is daarover verdrietig en Terlou merkt dat op. Terlou is geschokt als hij de volgende dag hoort dat de media niet meer over homoseksualiteit mogen berichten. Hij spreekt op zijn hotelkamer met een vrouw uit Chonqing die een petitie heeft opgesteld om de overheid op andere gedachten te brengen. Zij heeft zelf een dochter die lesbisch is en beheert een hulplijn voor homoseksuelen. Zelf had ze er veel moeite mee dat ze hoorde dat haar dochter lesbisch was maar tegenwoordig heeft ze meer begrip. De oprichter van Blue D is erg bezorgd over het nieuwe Chinese beleid, dat desastreus kan zijn voor de nieuwe generatie.    

3: Een koelkast voor het hiernamaals

In deze aflevering richt Terlou zich op de begrafenisrituelen in en buiten Xi’an, dat vlakbij de Gele rivier ligt en als het hart van China wordt gezien. In vroeger tijden kende deze miljoenenstad al een hoge beschaving. Tijdens het jaarlijkse Qing Ming festival worden de doden geëerd met cadeaus waarmee ze in het hiernamaals nog gelukkiger zijn. Een beheerder van de stedelijke begraafplaats zegt dat mensen tegenwoordig alleen nog worden gecremeerd vanwege de schaarse grond. In afwachting om daar te mogen filmen gaat Terlou eerst naar het platteland. Met gids Li bezoekt hij graven die verspreid over de akkers liggen. Offergaven worden aangedragen en tijdens een ritueel in de brand gestoken. Li vertelt dat er een grafsteen wordt geplaatst als beide echtgenoten gestorven zijn. In het geval van een alleenstaande wordt een partner gezocht die tegelijk begraven kan worden. Dat kost soms wel duizend euro, maar dan in men in ieder geval niet alleen in de hemel. Li heeft voor zijn ouders al voorbereidingen getroffen. In de kast hangen doodsgewaden die uit vijf lagen bestaan. Zijn moeder neemt ook nog een dekbed mee want stel dat ze het koud krijgt. Omdat de stad oprukt, worden de graven uit de dorpen ingelijfd. Anderen verhuizen naar de begraafplaats in Xi’an. De beheerder vertelt dat de offers daar ook virtueel gebracht kunnen worden en laat op een app zien hoe dat gaat. Terlou bezoekt het beroemdste graf van de eerste keizer van China, ontdekt in 1974, met zijn terracottaleger, dat ook diende als bescherming. Terlou maakt nog een knotsgekke begrafenis mee, die er meer uitziet als een kermis met een ingehuurde rouwdame, een feestmaal en komische acts. De man die begraven werd was nooit getrouwd geweest en krijgt een nepdame naast zich, maar wel heel veel spullen, waaronder een tandenborstel, dekens, krukjes en een televisietoestel, waarmee de familie laat zien hoe breed ze het hebben.


4: Het rechte pad

Terlou is in het gebied waar het taoïsme ontstaan is. Dat beleeft de laatste dertig jaar een revival. Terlou bekijkt het enorme standbeeld van Laotze, de grondlegger van het taoïsme en schrijver van de Tao Te Ching. Omdat hij daar weinig van begrijpt, gaat hij te rade bij deskundigen, waaronder kluizenaars die zich in de bergen ophouden. In een plaats met een Kung Fu resort, gericht op westerse studenten, toont een meester hoe men zich vroeger tegen tijgers verdedigde. Hoewel die geen gevaar meer vormen, is de beoefening nog altijd goed om evenwicht tussen geest en lichaam te bewerkstelligen. Terlou traint een keer mee maar is al moe na de warming up. De meester wil geen politieke uitspraken doen, maar zegt wel dat Kung fu belangrijk is om ruimte voor jezelf te houden en om te leren mens te zijn. Twee honderd kilometer verderop in het Zhongnan gebergte woont een kluizenaar naast een rivier, die zelf in 1996 een huis aan een grot heeft vastgebouwd. De man kan niet veel helderheid verschaffen en daarom reist Terlou verder. Na een verwarrend gesprek met een taoïst die zegt dat de bezochte kluizenaar gek is, spreekt hij Mo Cheng, een taomeester die vertelt dat tao onze ware gedaante is die oprijst als we onze gevoelens achter ons laten. Hij laat Terlou een meditatieoefening doen met innerlijke blijdschap maar weet ook wel dat dit niet in een paar dagen te verwezenlijken is. Samen het Mo Cheng bezoekt Terlou een plek in de bergen waar jonge mensen leven, omdat de maatschappij hen te snel gaat. Een van hen vraagt hij naar diens naam. Hij hoort dat het niet gepast is over leeftijd, afkomst en wereldse zaken te praten. Ouders zijn vaak niet blij dat hun kinderen deze weg kiezen, maar er zijn ook ouders die hun kinderen, die niet deugen naar een martial arts internaat sturen waar ze op het rechte pad geholpen worden. Een jongen van tien jaar doet zijn best, maar heeft heimwee naar zijn ouders die hem nooit komen opzoeken en zelf mag hij maar eens per jaar naar huis. Een oudere jongen denkt dat hij thuis moeilijk werk zal vinden en wil daarom in het internaat als coach aan de slag. Terlou beaamt dat het in China moeilijk is de eigen weg te volgen. De uitzending is helaas erg geënsceneerd. Het valt in ieder geval op dat Terlou zijn gesprekspartners zo gemakkelijk tegen het lijf loopt. Het staat hem beter om er niet een smeuïg verhaal van te willen maken.  

5: De K-straat

Na een minder sterke aflevering is Terlou terug op zijn eigen terrein en daarmee wordt de aflevering over de zorg meteen ook boeiender. De zorg staat net als in Nederland onder druk door de babyboom die onder Mao plaatsvond. Terlou is op een theeplantage waar alleen nog ouderen werken. De jeugd is vertrokken naar de stad. Een werknemer is niet te spreken over de vroegere collectieve vorm van werken, die luiheid in de hand werkte. Een man met een nierprobleem is daarentegen blij dat de overheid zijn dialyse deels vergoed. Een dokter bekommert zich over de oudere bewoners op een eiland. Omdat er geen jongeren meer worden geboren, wordt de school afgebroken. De dokter krijgt weinig betaald maar kan de oudjes niet in de steek laten. Voor verdere zorg is men aangewezen op de stad. Terlou bezoekt een ziekenhuis dat in kanker gespecialiseerd is en waar het vooral druk is. Plastisch chirurg Li vertelt dat de zorg op het platteland achterblijft bij die in de stad en dat daarom veel mensen naar het ziekenhuis komen. Terlou is op een longafdeling waar het vooral een chaos is. Een vrouw met veel pijn vanwege een zwelling in haar borst moet maar hopen dat ze in aanmerking komt voor een behandeling. Ze had zoveel pijn dat ze van het dak van het ziekenhuis wilde springen. Ze heeft in een plastic fabriek gewerkt en voelt zich zwak na een chemo. In de tussentijd verblijft ze met haar man in een pension in de K straat die voor wachtenden is bedoeld. Haar man is ongerust want ze zijn niet rijk. Terlou maakt een foto van haar met een pruik op en hoort van een ander stel, waarvan de vrouw longkanker in een vergevorderd stadium heeft, dat ze daar al vijf maanden zitten en dat hun geld er doorheen is. Tijdens een dag dat men gratis consult kan krijgen wordt Terlou gevraagd of hij iets voor een oude zieke man kan doen. Een ander vindt het misplaatst dat men de hulp van een buitenlander inroept, omdat de overheid goed voor hen zorgt, als men zich tenminste goed verzekert. Maar dat was nu juist het probleem in geval van de zieke man. Men kon zich die verzekering vanwege hun inkomen niet veroorloven. De vrouw met de zwelling krijgt een plaatsje in het ziekenhuis maar kan niet meer worden geopereerd omdat de kanker te ver gevorderd is. Zes weken later hoort Terlou dat de vrouw overleden is. De man blijft verbitterd met schulden achter. Hella Kuipers twitterde na de uitzending dat wij het toch maar goed hebben.

6: De fabriek van de wereld

Tegenwoordig worden Chinezen gestimuleerd om zelf geld te verdienen en dat doen ze in Shenzhen bijvoorbeeld op voetbalgebied, de sport waar partijvoorzitter Xi een groot fan van is. Terlou stelt aan de hand van de vele investeringen op dit gebied de vraag of China maakbaar is, want voetbal zit niet echt in het dna van de Chinees, die beter overweg kan met kleine balletjes. Pas sinds de jaren negentig is er een nationale competitie. Een voormalig sterspeler is ervan overtuigd dat China aan het WK van 2015 zal meedoen en die mogelijk ook zal winnen. Terlou bezoekt ook een voetbalacademie van enorme omvang waar men Spaanse en Duitse trainers in dienst heeft om het idee van de Chinese jongen dat hij alleen op de wereld is, om te buigen. Dit idee heeft te maken met de één kind politiek in de jaren tachtig. Anderzijds moet de voetballer ook creativiteit ontwikkelen terwijl het belang van de traditie in China voorop staat. Terlou praat met een speler die graag wil dat China zich kan meten met de besten op voetbalgebied en daar graag persoonlijk een bijdrage aan levert. Zijn opa die in het leger zat, is in ieder geval trots op zijn kleinzoon. Niet alleen op voetbalgebied wordt geïnvesteerd maar ook in de auto-industrie. Waar vroeger weilanden lagen staat nu een enorme fabriek van een Chinees merk. Een CEO geeft antwoorden op zelf geformuleerde vragen die door Terlou versneld worden afgespeeld. Terlou maakt een foto van een groot standbeeld van Deng Xiaouping, de grondlegger van de kapitalistische vorm van communisme, die veel welvaart voor de bevolking gebracht heeft. Dit geld zeker voor de inwoners van het dorp Hubei, dat vroeger een vissersplaats was maar waarin men nu, nadat het gebied is aangewezen als economisch centrum, veel geld verdient aan de grond. Straks komt daar ook nog het hoogste gebouw ter wereld te staan, 830 m. hoog. Een partijfunctionaris die ook grond in het dorp bezit gniffelt al bij de vele miljoenen die straks zijn kant opkomen. Tenslotte bezoekt Terlou in Guangzhou een belangrijke voetbalwedstrijd uit de nationale competitie waarbij vooral de in rode shirts geklede fans van de thuisploeg zijn aandacht trekken. Volgens een ingewijde moet de sport meegroeien met de economie om straks, als de groei afneemt, in ieder geval nog een samenbindende factor te kunnen vormen.  

7: De plannen van Xi

Terlou is nog in Shenzhen waar de handel levendig bloeit, zoals Xi dat ook graag ziet. Terlou laat een spelletje zien op zijn smartphone waarbij het erom gaat zo hard mogelijk te klappen voor de toespraak van Xi op het volkscongres. Een van de speerpunten van diens beleid is het elektrische vervoer, hetgeen zorgt voor minder vervuiling en veel geld in het laatje brengt. Terlou bezoekt een groep jongeren die een elektrische raceauto gebouwd hebben en maakt zelf een rondje op een circuit, hetgeen hij vermoeiender vindt dan hij gedacht had. De jongens weten dat hen een zware concurrentie op de arbeidsmarkt wacht en proberen met innovatie een plek onder de zon te verdienen. Datzelfde geldt ook voor uitvinders die bovenin een kolossale markthal zelf een product proberen te ontwikkelen. Veiligheid is een belangrijk onderwerp, zoals hij ziet op een beurs. Gezichtsherkenning speelt daarin een belangrijke rol. Een agent die vertelt dat voetgangers die vijf keer door een rood stoplicht lopen als vanzelf op een zwarte lijst komen waardoor ze bijvoorbeeld geen lening meer kunnen afsluiten. De agent vindt het normaal dat veiligheid belangrijker is dan de privacy van de burgers. Hij heeft de steun van Xi die van plan is alle online gedrag te laten registreren.
Tenslotte gaat de altijd goedlachse Terlou naar Macau, een voormalige Portugese handelspost, maar inmiddels een administratieve zone van China, waar nog een democratisch gekozen bestuur is en vrij internet. Een vijfenvijftig kilometer lange brug verbindt Macau met het vasteland. Veel Chinezen komen hier naar toe om te gokken. Terlou spreekt met een jonge volksvertegenwoordiger die de corruptie aan banden wil leggen, maar veel tegenwerking krijgt van de geldmagnaten. Hij vertelt ook over de steeds grotere invloed van big data en de veelvuldige camera’s overal die hem aan 1984 doen denken. Een jonge journaliste vreest dat de Chinezen steeds meer invloed in Macau krijgen. Dan kan het gedaan zijn met hun vrijheden, bijvoorbeeld op homoseksueel gebied. Terlou heeft tijdens zijn laatste bezoek ervaren hoe belangrijk de individuele vrijheid is. Hij vraagt zich in een korte slotbeschouwing af wat er gebeurt met de uitvallers van de economische opgang. Zelf kwam hij hier ooit naar toe om te ontsnappen aan het leven in Nederland, maar hij hoopt niet dat de vrijheid in China, dat hij nog steeds het meest fascinerende land ter wereld vindt, om zeep geholpen wordt.   

Hier meer informatie op de site van de serie, hier mijn bespreking van Langs de oevers van de Yangzte.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten