Na het succes van Langs
de oevers van de Yangzte, kon een vervolg niet uitblijven. Krijgsman en
Terlou (zie foto) trekken dit keer van het droge noorden van China naar het tropische
zuiden. Het land heeft zich in de laatste dertig jaar ontpopt tot een
belangrijke macht op het wereldtoneel, maar veel ervan is onbekend. Terlou is
een zeer geschikte reisleider om ons bij te praten en ons kennis te laten maken
met gewone Chinezen. Hij wil weten hoe ze leven en werken in het China van nu.
1: Mijnen en woestijnen
Binnen-Mongolië bestaat vooral uit grasland, dat kwetsbaar
is vanwege de grote temperatuurverschillen en de laatste drie jaar te lijden
heeft gehad onder droogte. Samen met een gids die beweert dat hij een Han Chinees
is, maar, tijdens een lunch waarbij ook zijn vrouw aanwezig is, bekent dat hij
een Mongool is, zoekt Terlou contact met de bevolking. Eerst hoort hij dat hij
niet boven op de heilige berg Aobao mag komen. Beneden in het dal, waar mannen
worstelen, hoort hij dat hij een geschenk had moeten meebrengen. De gids doet
mee aan een onderzoek van de universiteit om vast te stellen wat de bijdrage is
van de schapen aan de droogte. Een boer vertelt over de problemen waar zij mee
te maken hebben door het gebrek aan gras. Hij denkt eraan om zijn vee te
verkopen als de droogte aanhoudt en elders een baan te zoeken. Ook de paarden
die klaar staan voor een race hebben last van het zand dat om hen heen waait.
Een paardenfokker die moet verhuizen vanwege de droogte vertelt dat ze niet
meer kunnen rondtrekken en in een gebied moeten blijven dat verdeeld is, maar
dat daar niet van te leven valt met meer bewoners en vee. Terlou neemt met hem
een kijkje in zijn nieuwe huis, zeventig kilometer verderop, dat heel anders is
dan een yurt. Hij bemoedigt de fokker en gaat met hem naar een paard dat
gehecht moet worden omdat het in prikkeldraad gelopen is. Twee honderd
kilometer verderop is de verwoestijning alleen maar erger, maar er zijn ook
bodemverzakkingen door de mijnbouw. Een inwoner toont hem een krater en een
verzakt gebied die ontstaan zijn door de mijnbouw. Een stel dat schapen hoedt
zegt dat het water weggepompt wordt en dat het verontreinigd is. Als Terlou
dichterbij wil komen, stuit hij op de bewaking. China pocht liever met zijn
windmolens dan met zijn kolenproductie. Als in een soort promotiefilmpje staat
Terlou bovenop zo’n kolos.
2: Dubbellevens
In het steeds maar uitdijende Beijing kan men zich het beste
per fiets verplaatsen, zoals Terlou ook doet. Met zijn smartphone kan hij die
niet alleen huren maar zelfs zijn zadel hoger zetten. Hij raakt geïnteresseerd
in de populariteit van de livestreaming girls die een belangrijke functie
vervullen voor eenzame jongeren als gevolg van de één kind politiek. Op straat
ontmoet hij jongeren die zich graag verhuren om persoonlijke gesprekken mee te
voeren. Terlou gaat hierop in en komt op die manier van een jongen te weten dat
zijn ouders maar één kant van hem kennen en dat hij zich vrijer voelt op
internet, want daar is hij zelfverzekerder. Homoseksualiteit is een taboe zegt
hij, ook al wordt het niet meer als een ziekte gezien. Terlou ontmoet de
oprichter van Blue D, een digitaal homo platform dat helpt bij problemen om uit
de kast te komen. De man werkte eerst voor de politie, werd tijdens zijn studie
verliefd op een collega, die later echter trouwde. De man heeft daardoor zoveel
verdriet gehad dat hij in een volgend leven liever geen homo meer is. Een app
helpt om ervoor te zorgen dat homoseksuelen schijnhuwelijken kunnen sluiten. De
vrouw die de app heeft ontwikkelt zegt dat China nog een heel traditioneel land
is, waarin ouders hun kinderen soms tot zelfmoord dwingen als ze horen dat die
homoseksueel is. Ze is daarover verdrietig en Terlou merkt dat op. Terlou is
geschokt als hij de volgende dag hoort dat de media niet meer over
homoseksualiteit mogen berichten. Hij spreekt op zijn hotelkamer met een vrouw
uit Chonqing die een petitie heeft opgesteld om de overheid op andere gedachten
te brengen. Zij heeft zelf een dochter die lesbisch is en beheert een hulplijn
voor homoseksuelen. Zelf had ze er veel moeite mee dat ze hoorde dat haar
dochter lesbisch was maar tegenwoordig heeft ze meer begrip. De oprichter van
Blue D is erg bezorgd over het nieuwe Chinese beleid, dat desastreus kan zijn
voor de nieuwe generatie.
3: Een koelkast voor het hiernamaals
In deze aflevering richt Terlou zich op de
begrafenisrituelen in en buiten Xi’an, dat vlakbij de Gele rivier ligt en als
het hart van China wordt gezien. In vroeger tijden kende deze miljoenenstad al
een hoge beschaving. Tijdens het jaarlijkse Qing Ming festival worden de doden
geëerd met cadeaus waarmee ze in het hiernamaals nog gelukkiger zijn. Een beheerder
van de stedelijke begraafplaats zegt dat mensen tegenwoordig alleen nog worden
gecremeerd vanwege de schaarse grond. In afwachting om daar te mogen filmen
gaat Terlou eerst naar het platteland. Met gids Li bezoekt hij graven die
verspreid over de akkers liggen. Offergaven worden aangedragen en tijdens een
ritueel in de brand gestoken. Li vertelt dat er een grafsteen wordt geplaatst
als beide echtgenoten gestorven zijn. In het geval van een alleenstaande wordt
een partner gezocht die tegelijk begraven kan worden. Dat kost soms wel duizend
euro, maar dan in men in ieder geval niet alleen in de hemel. Li heeft voor
zijn ouders al voorbereidingen getroffen. In de kast hangen doodsgewaden die
uit vijf lagen bestaan. Zijn moeder neemt ook nog een dekbed mee want stel dat
ze het koud krijgt. Omdat de stad oprukt, worden de graven uit de dorpen
ingelijfd. Anderen verhuizen naar de begraafplaats in Xi’an. De beheerder
vertelt dat de offers daar ook virtueel gebracht kunnen worden en laat op een
app zien hoe dat gaat. Terlou bezoekt het beroemdste graf van de eerste keizer
van China, ontdekt in 1974, met zijn terracottaleger, dat ook diende als
bescherming. Terlou maakt nog een knotsgekke begrafenis mee, die er meer
uitziet als een kermis met een ingehuurde rouwdame, een feestmaal en komische
acts. De man die begraven werd was nooit getrouwd geweest en krijgt een nepdame
naast zich, maar wel heel veel spullen, waaronder een tandenborstel, dekens,
krukjes en een televisietoestel, waarmee de familie laat zien hoe breed ze het
hebben.
4: Het rechte pad
Terlou is in het gebied waar het taoïsme ontstaan is. Dat
beleeft de laatste dertig jaar een revival. Terlou bekijkt het enorme
standbeeld van Laotze, de grondlegger van het taoïsme en schrijver van de Tao
Te Ching. Omdat hij daar weinig van begrijpt, gaat hij te rade bij deskundigen,
waaronder kluizenaars die zich in de bergen ophouden. In een plaats met een
Kung Fu resort, gericht op westerse studenten, toont een meester hoe men zich
vroeger tegen tijgers verdedigde. Hoewel die geen gevaar meer vormen, is de
beoefening nog altijd goed om evenwicht tussen geest en lichaam te
bewerkstelligen. Terlou traint een keer mee maar is al moe na de warming up. De
meester wil geen politieke uitspraken doen, maar zegt wel dat Kung fu
belangrijk is om ruimte voor jezelf te houden en om te leren mens te zijn. Twee
honderd kilometer verderop in het Zhongnan gebergte woont een kluizenaar naast
een rivier, die zelf in 1996 een huis aan een grot heeft vastgebouwd. De man
kan niet veel helderheid verschaffen en daarom reist Terlou verder. Na een
verwarrend gesprek met een taoïst die zegt dat de bezochte kluizenaar gek is, spreekt
hij Mo Cheng, een taomeester die vertelt dat tao onze ware gedaante is die
oprijst als we onze gevoelens achter ons laten. Hij laat Terlou een
meditatieoefening doen met innerlijke blijdschap maar weet ook wel dat dit niet
in een paar dagen te verwezenlijken is. Samen het Mo Cheng bezoekt Terlou een
plek in de bergen waar jonge mensen leven, omdat de maatschappij hen te snel
gaat. Een van hen vraagt hij naar diens naam. Hij hoort dat het niet gepast is
over leeftijd, afkomst en wereldse zaken te praten. Ouders zijn vaak niet blij
dat hun kinderen deze weg kiezen, maar er zijn ook ouders die hun kinderen, die
niet deugen naar een martial arts internaat sturen waar ze op het rechte pad
geholpen worden. Een jongen van tien jaar doet zijn best, maar heeft heimwee
naar zijn ouders die hem nooit komen opzoeken en zelf mag hij maar eens per
jaar naar huis. Een oudere jongen denkt dat hij thuis moeilijk werk zal vinden
en wil daarom in het internaat als coach aan de slag. Terlou beaamt dat het in
China moeilijk is de eigen weg te volgen. De uitzending is helaas erg
geënsceneerd. Het valt in ieder geval op dat Terlou zijn gesprekspartners zo
gemakkelijk tegen het lijf loopt. Het staat hem beter om er niet een smeuïg
verhaal van te willen maken.
5: De K-straat
Na een minder sterke aflevering is Terlou terug op zijn
eigen terrein en daarmee wordt de aflevering over de zorg meteen ook boeiender.
De zorg staat net als in Nederland onder druk door de babyboom die onder Mao
plaatsvond. Terlou is op een theeplantage waar alleen nog ouderen werken. De
jeugd is vertrokken naar de stad. Een werknemer is niet te spreken over de
vroegere collectieve vorm van werken, die luiheid in de hand werkte. Een man
met een nierprobleem is daarentegen blij dat de overheid zijn dialyse deels vergoed.
Een dokter bekommert zich over de oudere bewoners op een eiland. Omdat er geen
jongeren meer worden geboren, wordt de school afgebroken. De dokter krijgt
weinig betaald maar kan de oudjes niet in de steek laten. Voor verdere zorg is
men aangewezen op de stad. Terlou bezoekt een ziekenhuis dat in kanker
gespecialiseerd is en waar het vooral druk is. Plastisch chirurg Li vertelt dat
de zorg op het platteland achterblijft bij die in de stad en dat daarom veel
mensen naar het ziekenhuis komen. Terlou is op een longafdeling waar het vooral
een chaos is. Een vrouw met veel pijn vanwege een zwelling in haar borst moet
maar hopen dat ze in aanmerking komt voor een behandeling. Ze had zoveel pijn
dat ze van het dak van het ziekenhuis wilde springen. Ze heeft in een plastic
fabriek gewerkt en voelt zich zwak na een chemo. In de tussentijd verblijft ze met
haar man in een pension in de K straat die voor wachtenden is bedoeld. Haar man
is ongerust want ze zijn niet rijk. Terlou maakt een foto van haar met een
pruik op en hoort van een ander stel, waarvan de vrouw longkanker in een
vergevorderd stadium heeft, dat ze daar al vijf maanden zitten en dat hun geld
er doorheen is. Tijdens een dag dat men gratis consult kan krijgen wordt Terlou
gevraagd of hij iets voor een oude zieke man kan doen. Een ander vindt het
misplaatst dat men de hulp van een buitenlander inroept, omdat de overheid goed
voor hen zorgt, als men zich tenminste goed verzekert. Maar dat was nu juist
het probleem in geval van de zieke man. Men kon zich die verzekering vanwege
hun inkomen niet veroorloven. De vrouw met de zwelling krijgt een plaatsje in
het ziekenhuis maar kan niet meer worden geopereerd omdat de kanker te ver
gevorderd is. Zes weken later hoort Terlou dat de vrouw overleden is. De man
blijft verbitterd met schulden achter. Hella Kuipers twitterde na de uitzending
dat wij het toch maar goed hebben.
6: De fabriek van de wereld
Tegenwoordig worden Chinezen gestimuleerd om zelf geld te
verdienen en dat doen ze in Shenzhen bijvoorbeeld op voetbalgebied, de sport
waar partijvoorzitter Xi een groot fan van is. Terlou stelt aan de hand van de
vele investeringen op dit gebied de vraag of China maakbaar is, want voetbal
zit niet echt in het dna van de Chinees, die beter overweg kan met kleine
balletjes. Pas sinds de jaren negentig is er een nationale competitie. Een voormalig
sterspeler is ervan overtuigd dat China aan het WK van 2015 zal meedoen en die
mogelijk ook zal winnen. Terlou bezoekt ook een voetbalacademie van enorme
omvang waar men Spaanse en Duitse trainers in dienst heeft om het idee van de
Chinese jongen dat hij alleen op de wereld is, om te buigen. Dit idee heeft te
maken met de één kind politiek in de jaren tachtig. Anderzijds moet de
voetballer ook creativiteit ontwikkelen terwijl het belang van de traditie in
China voorop staat. Terlou praat met een speler die graag wil dat China zich
kan meten met de besten op voetbalgebied en daar graag persoonlijk een bijdrage
aan levert. Zijn opa die in het leger zat, is in ieder geval trots op zijn
kleinzoon. Niet alleen op voetbalgebied wordt geïnvesteerd maar ook in de auto-industrie.
Waar vroeger weilanden lagen staat nu een enorme fabriek van een Chinees merk.
Een CEO geeft antwoorden op zelf geformuleerde vragen die door Terlou versneld
worden afgespeeld. Terlou maakt een foto van een groot standbeeld van Deng
Xiaouping, de grondlegger van de kapitalistische vorm van communisme, die veel
welvaart voor de bevolking gebracht heeft. Dit geld zeker voor de inwoners van
het dorp Hubei, dat vroeger een vissersplaats was maar waarin men nu, nadat het
gebied is aangewezen als economisch centrum, veel geld verdient aan de grond. Straks
komt daar ook nog het hoogste gebouw ter wereld te staan, 830 m. hoog. Een
partijfunctionaris die ook grond in het dorp bezit gniffelt al bij de vele
miljoenen die straks zijn kant opkomen. Tenslotte bezoekt Terlou in Guangzhou
een belangrijke voetbalwedstrijd uit de nationale competitie waarbij vooral de
in rode shirts geklede fans van de thuisploeg zijn aandacht trekken. Volgens
een ingewijde moet de sport meegroeien met de economie om straks, als de groei
afneemt, in ieder geval nog een samenbindende factor te kunnen vormen.
7: De plannen van Xi
Terlou is nog in Shenzhen waar de handel levendig bloeit,
zoals Xi dat ook graag ziet. Terlou laat een spelletje zien op zijn smartphone
waarbij het erom gaat zo hard mogelijk te klappen voor de toespraak van Xi op
het volkscongres. Een van de speerpunten van diens beleid is het elektrische
vervoer, hetgeen zorgt voor minder vervuiling en veel geld in het laatje
brengt. Terlou bezoekt een groep jongeren die een elektrische raceauto gebouwd hebben
en maakt zelf een rondje op een circuit, hetgeen hij vermoeiender vindt dan hij
gedacht had. De jongens weten dat hen een zware concurrentie op de arbeidsmarkt
wacht en proberen met innovatie een plek onder de zon te verdienen. Datzelfde
geldt ook voor uitvinders die bovenin een kolossale markthal zelf een product
proberen te ontwikkelen. Veiligheid is een belangrijk onderwerp, zoals hij ziet
op een beurs. Gezichtsherkenning speelt daarin een belangrijke rol. Een agent
die vertelt dat voetgangers die vijf keer door een rood stoplicht lopen als
vanzelf op een zwarte lijst komen waardoor ze bijvoorbeeld geen lening meer
kunnen afsluiten. De agent vindt het normaal dat veiligheid belangrijker is dan
de privacy van de burgers. Hij heeft de steun van Xi die van plan is alle
online gedrag te laten registreren.
Tenslotte gaat de altijd goedlachse Terlou naar Macau, een
voormalige Portugese handelspost, maar inmiddels een administratieve zone van
China, waar nog een democratisch gekozen bestuur is en vrij internet. Een
vijfenvijftig kilometer lange brug verbindt Macau met het vasteland. Veel
Chinezen komen hier naar toe om te gokken. Terlou spreekt met een jonge
volksvertegenwoordiger die de corruptie aan banden wil leggen, maar veel
tegenwerking krijgt van de geldmagnaten. Hij vertelt ook over de steeds grotere
invloed van big data en de veelvuldige camera’s overal die hem aan 1984 doen denken. Een jonge journaliste
vreest dat de Chinezen steeds meer invloed in Macau krijgen. Dan kan het gedaan
zijn met hun vrijheden, bijvoorbeeld op homoseksueel gebied. Terlou heeft
tijdens zijn laatste bezoek ervaren hoe belangrijk de individuele vrijheid is. Hij
vraagt zich in een korte slotbeschouwing af wat er gebeurt met de uitvallers
van de economische opgang. Zelf kwam hij hier ooit naar toe om te ontsnappen
aan het leven in Nederland, maar hij hoopt niet dat de vrijheid in China, dat
hij nog steeds het meest fascinerende land ter wereld vindt, om zeep geholpen
wordt.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten