Mooie aanmoediging om out of the box te durven denken
Hoe komt het dat we denken wat we denken? Veel van onze
gedachten zijn afkomstig van een collectief geheugen dat nauwelijks aan de
oppervlakte komt, maar dat wel onze denkrichting bepaalt en dus ook de loop van
de wereld. Theatermaker Emke Idema las ooit de zin: ‘Gewoontes maken een groot
deel van de wereld onzichtbaar.’ Die intrigeerde haar zo dat ze het onzichtbare
in een voorstelling zichtbaar wilde maken. Ze noemt de voorstelling This can’t happen, waarin het publiek
een actieve rol vervult, een spel met collectieve verbeelding en tijd. Theatermaker
Sjoerd Meijer, die onlangs nog de solovoorstelling Aangepast speelde, legt op didactisch aanschouwelijke wijze uit wat
dit inhoudt.
Hij toont eerst twee witte trapeziums op het podium die
straks los van elkaar komen om een ruimte te scheppen voor situaties, waarin de
verbeelding een kans kan krijgen. Aan de zijkant staat een glazen bak met zand
dat langzaam wegstroomt. Als zandloper leeg is, is de voorstelling afgelopen.
Het publiek kan dit voorkomen door in te gaan op vragen die door Meijer gesteld
worden. Deze zogenaamde tijdsvragen kunnen drie minuten extra speeltijd
opleveren als ze gedurende anderhalve minuut door één persoon worden
beantwoordt en vijf minuten als deze persoon geholpen dan wel aangevuld wordt
door anderen. Zonder deze extra speeltijd is de voorstelling met twintig minuten
afgelopen.
Mijn beschrijving klinkt mogelijk nogal ingewikkeld, maar op
het toneel is het glashelder, temeer omdat Meijer een proefvoorbeeld begint over
een persoon die te laat binnenkomt: wie is die persoon, waar neemt hij plaats,
wat gebeurt er voor opvallends als hij eenmaal zit en hoe reageert het publiek
daarop? Voor de veiligheid is in het spel een dubbele bodem ingevoegd. Niemand
in de zaal speelt wie hij is, maar is een vertegenwoordiger van zichzelf. Dat
geldt ook voor Meijer die een persoon speelt die slechts op hem lijkt.
Deze persoon kijkt toe hoe de trapeziumvormige schotten
langzaam door kabels uit elkaar gaan en plaats maken voor een witte vloer met
daarboven een wit plafond. Staande op de spelvloer beschrijft hij een afbeelding
die in ons collectieve geheugen gegrift staat, namelijk de landing van de
eerste astronauten op de maan, al wordt die niet benoemd. De maanlander wordt
verbeeld als een mechanisch insect en de vraag is, als de astronauten eenmaal
achter de horizon vertrokken zijn, welk ritueel dit insect dagelijks uitvoert.
Een jonge vrouw uit het publiek weet wel raad met de tijdsvraag. Ze beschrijft
hoe het insect een rituele dans maakt en varkentjes in het zand tekent. Ze wordt
bijgestaan door een ander, zodat de gezamenlijke inspanning vijf minuten extra
speeltijd oplevert. Zo gaat het ook met andere situaties. De anderhalve minuut
voor de tijdsvraag wordt aangegeven door een, door Genevieve Murphy ontworpen, wonderschoon
geluid dat in kracht toeneemt als de het einde van de antwoordtijd bereikt is.
Natuurlijk gaat het niet om de spelregels. Die zijn slechts een
voorwaarde om de collectieve verbeelding vorm te geven. Dit leidt, naast de
fantasie over het ritueel van het mechanisch insect, onder andere tot een
grappige fantasie over luchtfietser Poetin, die de toeschouwers van een parade
op het Rode plein nat plast, hetgeen bij Trump de reactie oproept dat hij dat
vanaf het Witte huis veel beter kan. Tussendoor zegt Meijer ook nog dat men een
Ik verlang-interventie kan plegen als men ontevreden is over het verloop van
het spel en dat in een meer filosofische, politieke of andere richting wil bijsturen.
Zo’n interventie levert ook weer drie minuten speeltijd op.
This can’t happen had
wellicht nog steeds voortgeduurd als Meijer niet vooraf had gezegd dat de
voorstelling niet langer dan tachtig minuten zou duren. De tijd die op dat
moment nog resteerde kon door de toeschouwers zelf later benut worden om zich thuis
nog eens aan een gedachtenexperiment te wagen. De ervaring opgedaan in This can’t happen leidt er in geval toe
dat men minder snel de ruis die voortkomt uit collectieve beelden en sterk
gestuurd wordt door de media, voor zoete koek aanneemt, maar zelf durft na te
denken. Idema levert met dit concept, dat verder vormgegeven werd door Nienke
Scholts, een sterke bijdrage aan het vermogen om out of the box te durven
denken en Meijer was daarbij een hele vakkundige en sympathieke gastheer.
Hier de site van Emke
Idema met meer informatie over haar voorstellingen, hier de trailer op vimeo, waarin Sjoerd
Meijer een opstelling laat zien die verbeelding kan stimuleren.De foto is van Bas de Brouwer.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten