Het bieden van bestaanszekerheid dient leidend te zijn voor
de sociaal democratie
De Den Uyl lezing 2017 werd op 18 december j. l.
uitgesproken door Jesse Frederik (1989), economisch journalist van De
Correspondent en ingeleid door Rogier den Uyl, de jongste zoon van voormalig
premier Joop den Uyl (1919 – 1987) die de lezing zijn naam gaf. Rogier is
bestuurslid van de Stichting die het gedachtengoed van zijn vader wil vertalen
naar de tijd van nu en de PvdA een duwtje in de goede richting wil geven. De
keuze viel dit jaar op Jesse Frederik die net als Den Uyl geworteld is in de
journalistiek, economisch onderlegd is en niet bang om dat in politieke zin te
vertalen. Naar aanleiding van de documentaireserie Schuldig (2016) van Sarah Sybling en Ester Gould heeft hij zich de
laatste tijd verdiept in de schuldenproblematiek.
Frederik begon zijn lezing met een verwijzing naar een
gesprek dat hij voerde met Pieter Hilhorst, voormalig wethouder in Amsterdam en
medelid van de Stichting, die hem uitnodigde om de lezing te houden. Frederik vroeg
of Wim Kok niet ooit deze lezing hield en daarin betoogde dat de PvdA zich
moest ontdoen van zijn ideologische veren. Hilhorst antwoordde dat men die weer
terug wilde. Frederik was niet zo te spreken over de sociaal democratie, had
ook nog nooit op de PvdA gestemd, maar wilde het publiek in de Rode Hoed wel
een en ander vertellen over zijn onderzoek naar de problemen van mensen met
schulden. Na de verdoemenis, volgen de verlossing en de dankbaarheid.
De verdoemenis
Hij hing zijn verhaal op aan grafisch ontwerper Sander die het
al nooit gemakkelijk had, van de wal in de sloot raakte en niet, zoals in de
vooroorlogse tijd van Wibaut, adequaat geholpen werd om uit de problemen te
komen. Frederik noemt ook Marga Klompé, voormalig minister van de KVP, die in
de jaren zestig vond dat mensen recht hadden op een leefbaar bestaan en dus op een
inkomen en een huis. In de jaren daarna is de afbraak van de verzorgingsstaat
ingezet en kwam de bestaanszekerheid op losse schroeven te staan. De afgelopen
dertig jaar zijn we weer terug bij af. Hulpzoekenden worden eerder gewantrouwd
dan geholpen, zoals Frederik illustreerde aan het verhaal van Anna die wel eens
een zwarte man op bezoek had en prompt haar uitkering kwijt raakte.
De verzorgingsstaat is inmiddels zo ondoorzichtig geworden
dat gemeenten zelfs formulierenbrigades inzetten om mensen te helpen de juiste
ingang te vinden. Steeds meer hulpverleners zijn bezig zichzelf overbodig te
maken, stelde Frederik cynisch. Hij wil terug naar de tijd dat de sociaal
democratie zich ervoor inzette om mensen bestaanszekerheid te bieden. Dat is
zo’n beetje het tegenovergestelde van wat staatssecretaris Jetta Kleinsma deed
door jongeren hun uitkering af te pakken vanuit het idee dat ze dan zelf wel
werk zouden zoeken. Frederik stelde dat die er niet is en dat jongeren
vervolgens van de radar in een zwart gat verdwenen. Hetzelfde gebeurt op het
ogenblik met Wajongers met goedkeuring van minister Koolmees van Sociale Zaken
en Werkgelegenheid (rs).
De verlossing
De sociaal democratie dient niet bezig te zijn met
lapmiddelen, maar de oorzaken van de problemen aan te pakken. Die bevinden zich
niet op een individueel niveau. Niemand verdient het onder het bestaansniveau
te zakken. Frederik maakte zich sterk voor een basisbaan tegen minimumloon. Er
is werk genoeg in sectoren als onderwijs, ziekenhuizen, de zorg en elders.
De dankbaarheid
Frederik vertelde dat hij veel geleerd heeft door zich te
verdiepen in de schuldenproblemen. Zelf heeft hij het geluk gehad dat hij daar
niet in terecht kwam en hij zou ook graag willen dat mensen als Sander een
lijdensweg bespaard bleef. Tijdens zijn onderzoek verbaasde hij zich over
mensen die verbaasd waren dat hij de overheid als een medestander zag. Net
zoals hij verbaasd was over de uitspraak van Diederik Samson in de recente
interviewbundel De neergang van de PvdA
van Wilco Boom dat patiënt Nederland er goed bij lag. Frederik maakte zich
daarover boos en vraagt wanneer anderen zich bij hem aansluiten.
In een reactie probeerde Clara Boonstra, directeur van de
Wiardi Beckmanstichting, de oproep van Frederik te verzoenen met de bestaande opvattingen
in de PvdA, onder andere door een pleidooi voor terugkeer van de Melkert banen,
maar erg goed lukt haar dat niet. Pieter Hilhorst probeerde het met de vraag
aan de zaal wie er ook boos was en dat waren er velen. Hij zei dat hij zelf niet zo van de woede was,
maar wel basisbanen wil scheppen en af wil van de ideologie van de eigen
verantwoordelijkheid. Saskia Noorman - Den Uyl die in de zaal zat, was het
meest gegrepen door het verhaal van Frederik die daarop toch nog maar eens zijn
pleidooi voor boosheid herhaalde.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten