Recensie: De tranen van mijn vader (2010), John Updike

Een briljant, die glanst en glanst.

De ouderdom komt met gebreken, zegt men, maar is natuurlijk ook, met een beetje geluk, de tijd om terug te kijken op een welbesteed leven. Het is vooral het laatste dat John Updike (1932-2009) doet. In de achttien verhalen uit deze bundel, die de schrijver de laatste tien jaar van zijn leven schreef, blikt hij vaak  op een wat achteloze terloopse manier terug, zoals in het laatste verhaal Het volle glas waarin een oudere man ’s avonds voor het slapen gaan zijn pillen inneemt en daarbij het liefste wil dat het glas al met water gevuld is, zodat hij niet hoeft te hannesen met zijn pillendoosje. Tussen de bedrijven door mijmert hij over vroeger.

De ouderdom is soms zichtbaar in de vorm van een nieuwe behandeling van huidkanker, maar de vitaliteit overheerst. In veel van de verhalen is sprake van een vrouw, die de man het hoofd op hol brengt en dat onderwerp doet het altijd goed. Henry bezoekt na de dood van Irene zijn vroegere minnares Leila en merkt dat ze vulgair is geworden. David ontmoet Elizanne tijdens een reünie, met wie hij vroeger seks bedreef, hoewel ze in een rijkere buurt woonde en hij van mindere afkomst was. Een stel is op vakantie in Spanje. Hun relatie kan bevriezen of ontdooien. De vrouw is een kleine kordate brunette, die in sportscholen haar lijf in model houdt, maar daarmee volgens haar man de veroudering niet kan verhullen. ‘De kraaienpootjes bij haar ogen werden dieper en accentueerden een uitdrukking die hij steeds vaker bij haar zag: die van een slechthorende die jou verwijt dat je niet hard genoeg praat.’

De Milfords, Henry en Jean, zijn op groepsreis in India, maar de jongere Lorena oefent een grote aantrekkingskracht op Henry. De vrouwen kleden zich op een avond in sari’s maar maken de indruk alsof ze hotelgasten zijn die na een brandalarm in allerijl wat opzichtige lakens van hun bed hebben gegrist en om zich heen geslagen. ‘Behalve Lorena: die bronsharige, geamerikaniseerde latina zag er in Milfords ogen uit alsof ze voor de sari in de wieg was gelegd, althans in elk geval voor deze, met zijn zachtgroene omlijsting van een roodachtig, mysterieus patroon dat in het flakkerende licht deed denken aan roze duimafdrukken. Haar ogen leken bijna van goud. Hij was op haar afgestapt om iets joviaals en vleiends te zeggen over haar kostuum, maar werd met stomheid geslagen door de manier waarop ze, met een soort schaamteloze bescheidenheid, de in plooien om haar lijf gewikkelde stof haar eigen vormen had gegeven – met de uitnodigende heupbreedte, en die strak getrainde buik.’

Henry is des te meer van haar onder de indruk omdat zijn vrouw Jean een ex-juf is, die soms, als hij een van haar nuttige lesjes probeerde te ontwijken en langs haar heen te lopen, een stap opzij zette, voor hem ging staan en op dwingende toon en met wijdopen blauwe ogen zei: Kijk me aan!’

Van grote schoonheid is een verhaal over 9/11, beleefd vanuit verschillende personen, zoals de oudere Dan die vanuit het appartement van zijn dochter de South Tower ziet instorten en een besef krijgt van de kosmische onverschilligheid. Indruk maakt ook een verslag van een cursus Duits met een juf die vroeger een Hitlerhoer was. Een assurantie-adviseur die vroeger overlijdensrisico polissen verkocht, maar later houten vloeren ging leggen, zegt dat mensen zich drukker maken om een vloer waar ze op lopen dan om een geliefde die ze achterlaten.

Het openingsverhaal over een gezin op vakantie in Marokko getuigt van superkracht. De vader is ontevreden in de stille badplaats waar op het strand een Arabier naast hen ligt te masturberen en besluit in een huurauto met zijn gezin te gaan rondreizen. Nadat hij op de terugweg door een rood licht is gereden, hetgeen geregistreerd is door een agent, maakt hij zich zorgen of hij straks wel het land uit komt.  

Het taalgebruik is van een grote rijkdom en originaliteit, bijvoorbeeld als Lester de kleur van de tepels van zijn vrouw Lisa beschrijft, nadat hij haar al bijna had ingewisseld voor Veronica. ‘Haar tepels, de kleur van met water aangelengde wijn, stonden overeind onder de bruuske blootstelling aan de lucht.’

Updike weet zijn verhalen een enorme glans te geven door alle details, al worden die soms wat veel in de meer autobiografische verhalen die in Pennsylvania spelen waar zijn vader leraar was op de school die hij bezocht en zijn grootouders bij hen inwoonden. Alle verhalen vereisen een langzame lezing om alle beelden op te nemen en de glans van dit juweel door je heen te voelen trekken. Briljant.

aangepast 21 september 13:50 uur.