Aleid Truijens over F.B. Hotz, VPRO-boeken 4 september 2011

Talent en tragiek gaan hand in hand.

Wim Brands kondigt F. B. Hotz aan als een wonderbaarlijk goed schrijver en jazzmusicus, die in 2000 op 78-jarige leeftijd overleed. Aleid Truijens, medewerkster van de Volkskrant, schreef een lijvige biografie over hem met als titel Geluk kun je alleen schilderen. Tegelijk stelde ze een nieuwe bloemlezing Mannnen spelen, vrouwen winnen samen. Truijens was al vroeg in de ban van Hotz. Tijdens haar studie Nederlands las ze zijn verhalenbundel Dood weermiddel en was meteen verkocht. Ze volgde hem daarna als journaliste en recensente.

Hotz leefde heel wat jaren samen met zijn zus Atie, haar dochters en zijn zoon Jeroen in Oegstgeest. De laatste tijd als kluizenaar. Over de reden daarvan houdt Brands ons nog even in spanning. Zijn kamer leek op die uit een museum, met veel schaalmodellen, die na zijn dood vernietigd moesten worden. Toen Truijens de kamer bezocht stond er alleen nog het kopje van P.C. Hooft, die hij in 1998 in ontvangst nam.

Brands vraagt of het niet moeilijk was om een biografie te schrijven over iemand wiens bezit verbrand is. Truijens zegt dat ze kon praten met kennissen en putten uit de brieven die zij in hun bezit hadden. De vier jaar oudere Atie en zoon Jeroen wilden meewerken, omdat ze vermoedden dat Hotz zou instemmen met een biografie geschreven door Truijens.

Truijens vertelt over zijn tragische leven, ook op gebied van gezondheid. Hij kreeg tuberculose en werd langzaamaan blind. Hotz had drie talenten: tekenen, muziek en schrijven, maar met de eerste twee liep het mis. De kunstacademie werd in 1943 gevorderd door de Duitsers, waarna hij jazztrombonist wilde worden. Hij speelde bij orkesten en maakte platen, maar later miste hij het plezier in het musiceren en vond zijn bestemming in het schrijven. De dag dat zijn eerste verhaal De tramrace in Maatstaf werd gepubliceerd was de gelukkigste van zijn leven, zegt Truijens. In een oud televisiefragment over de laatste rit van de blauwe tram, die daarna verbrand werd om souvenirjagers geen kans te geven zegt de commentator dat alle sentimenten moeten wijken, wanneer een tram een onding wordt. Hij ontlokt daarmee aan Brands de uitspraak dat het een zin van Hotz zou kunnen zijn. 

Zijn vader, een vertegenwoordiger, was een vrolijke Frans, die wel eens een zijpad insloeg en in 1933 van zijn vrouw scheidde. De man noemde zijn zoon half grappend een schlemiel en had niet door had hoezeer zijn zoon hem bewonderde. Net als zijn vader wilde ook Hotz, die toch een moederskindje was, niet gekooid worden. Na zijn scheiding in 1964 ging hij weer in het ouderlijk huis wonen, net als zijn zus Atie na haar scheiding. Zijn moeder die haar zoon wilde kneden naar haar beeld, bleef daar de baas. Zij kwam nooit over haar scheiding heen die plaats vond ten tijde van de sombere en dreigende crisisjaren, waarin zij kamers moest verhuren. Hotz beschrijft die tijd in zijn verhalen. Ze waren heel anders dan de Roaring Twenties, waarin zijn ouders dansten in Des Indes. Hotz maakte over dat decennium op zijn kamer zijn museum van. 

In 1970 overkwam hem een drama dat hem de lust tot musiceren ontnam en waardoor hij zich als een kluizenaar op zijn kamer terugtrok. Zijn vroegere vrouw Barbara vermoordde zijn vriend Serein Pfeiffer, die eerder samenleefde met Helga Ruebsamen. Jaloezie speelde op de achtergrond mee. Zijn late debuut op 54 jarige leeftijd had daar ook mee te maken. Hotz was op een dieptepunt in zijn leven beland en moest iets doen om daar uit te komen. Bij de Arbeiderspers ontving men zijn verhaal De tramrace juichend. In vijf zinnen wordt de lezer verplaatst naar een boerendorp tijdens de eeuwwisseling, zegt Truijens. Hij werd meteen herkend en erkend als schrijver.

Kunst maakte de wereld mooier, vond Hotz. Het was een vorm van genade die hem verzoende met de wereld. Met zijn zus Atie had hij een goed huwelijk, om het zo maar te noemen, en aan het eind van zijn leven beleefde hij nog een mooie tijd met zijn vriendin Henny. Als Hotz nog zou leven zou Truijens willen vragen waarom hij in godsnaam trouwde met Barbara met wie toch duidelijk grondig iets mis was. Brands zegt dat hij wellicht geen zicht op zijn noodlot had. In letterlijke zin was dat in toenemende mate het geval.