Mooie ideeën, maar een harde werkelijkheid.
De rode belofte gaat over de jaren vijftig in de
Sovjet-Unie, toen daar de bomen tot de hemel leken te groeien. Wim Brands opent
met een filmfragment over een tentoonstelling in een park in Moskou met
glanzende Amerikaanse auto’s en Pepsi, bedoeld om de bevolking te imponeren met
de overvloed die de Amerikaanse straks zou overtreffen. Brands stelt dat de
film propaganda is, maar gerechtvaardigde. De USSR had een voorsprong in de
wedloop om de maan en bracht de eerste vrouw in de ruimte. Valentina Teresjkova
was haar naam.
Spufford kreeg zijn idee voor Red Plenty na de
internetbubble in de jaren negentig. Het idee van overvloed bestond ook in de
jaren vijftig in Rusland ten tijde van Chroetsjov. Achteraf Die geloofde daar
echt in. Men had grondstoffen en fabrieken en was na het Stalinisme veel rijker
geworden. Ook psychologisch viel het optimisme te verklaren. De bittere
Stalin-tijd moest toch ergens goed voor geweest zijn. Tegelijk circuleerden er
grappen over. De telefoon gaat in het huis van astronaut Gagarin. Het
dochtertje neemt op en antwoordt, op de vraag of een van haar ouders aanwezig
is, dat haar vader op ruimtereis maar rond zeven uur thuis zal zijn, maar dat
haar moeder boodschappen doet en dat ze bij god niet weet wanneer ze haar weer
zal zien.
Spufford wil niet zelfvoldaan doen. De planeconomie was
intelligenter dan het kapitalisme. Juist toen hij over de uitglijder van het
communisme schreef, gebeurde hetzelfde met het kapitalisme.
De rode belofte is een mengeling van fictie en
non-fictie, komedie en een tragedie ineen. We hebben de lach der herkenning;
men begreep niet dat men niet in een redelijke wereld leefde en werd misleid
door het idee dat plannen hetzelfde is als denken. Het ging in werkelijkheid om
gunsten, het was een breiwerk van wederzijdse gunsten en handjeklap.
Er komen bestaande personen in het boek voor. Spufford noemt
de econoom Leonid Vitaljevits Kantorovitsj, een aantrekkelijke Russische nerd.
Zijn goedbedoelde, maar naïeve rationele benadering werd gekraakt door een
hardere werkelijkheid. Zijn ideeën om de productie te verbeteren, werden later
wel door UPS gebruikt om bestellingen te plannen. zijn.
Niemand zou een non-fictie boek over die tijd lezen, zegt
Spufford. Het is veel interessanter te laten zien hoe ideeën levens
beïnvloeden. Dus beschrijft hij levens als een verhaal over menselijke
ervaring. Als schrijver is hij geïnteresseerd in hoe dingen werken, ook in het schijnbaar
saaie werkleven dat vol onbewuste motieven zit.
Wim Brands zegt dat het ook een sprookje is, dat het
eigenaardig is om de geschiedenis van de USSR als een sprookjesgeschiedenis te
zien. Een sprookjesidee, gelanceerd in de werkelijke wereld, beaamt
Spufford.
Het is jammer dat de tijd zo snel om is. De onvervalste Britse
Spufford is een vermakelijk causeur die leuke grappen maakt. Nog eentje dan,
lijkt hij te denken. Chroetsjov komt bij een stel boeren. ‘Hoe is het leven?’
grapt hij. ‘Het leven is geweldig,’ grappen zij terug.
Lees ook de recensie in VN
.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten