Anderhalf jaar ouder maar vele lichtjaren wijzer
In een persoonlijk portret schetst Roy Dames (1953) de
invloed die zijn broer Harry op hem had. Harry was anderhalf jaar ouder was en overleed
tijdens zijn universitaire studie aan een hersentumor.
De documentaire begint met een beeld van Jupiter en een blik
in de Onze lieve Vrouw van Goede Raad-kerk in Beverwijk, waar de zoons Dames
gedoopt werden en vaak ter kerke gingen. Een mogelijke sluiting van de kerk
vormde de aanleiding tot de documentaire. Het werd echter al gauw een eerbetoon
aan de broer. Harry keek mee, zegt Roy. De kerk, zo horen we op het eind, werd
gekraakt door de geloofsgemeenschap.
Harry werd in de jaren zeventig gegrepen door de astronomie. Hij studeerde wis- en sterrenkunde,
terwijl Roy uit edele motieven koos voor de tropische landbouw. Ze deelden met de leden van de Club van Rome de zorg over de toekomst van de aarde. Harry was een subliem
student en werkte heel hard. Zijn promotor vertelt dat Harry, toen hij een
hersentumor kreeg, voor Nasa bezig was met een geavanceerd onderzoek over
Jupiter. Als hij een en ander uitlegt is dat voor Roy te hoog gegrepen. Harry’s
opvolgster, die ook nog in beeld komt, werkt tegenwoordig in Berkeley. Roy kwam
terecht in een melaatsenkolonie in Zuid-India. Daar wist men beter dan hij hoe
men de landbouw moest aanpakken. Roy maakte foto’s en grappen tegen de
stervenden.
Roy spreekt met de pastoor die op de begrafenis van Harry
huilend zei dat de mooiste bloemen het eerst gaan, hoewel de man zich dat niet
meer kan herinneren. Roy geloofde niet dat zijn broer dood kon gaan, terwijl
Harry zich al had overgegeven aan God en met zijn promotor over zijn dood
praatte. In zijn ouderlijk milieu waren ze handig met de doofpot, maar het kan
ook zijn dat Roy het niet heeft willen weten. Harry’s overlijden betekende in
ieder geval een enorme schok voor Roy. In de documentaire polst hij universitaire
kennissen van Harry over de verhouding tussen geloof en wetenschap. De ziel is
geen christelijk begrip zegt de promotor. De pastoor spreekt daarentegen van
het loslaten van gehechtheid en zijn moeder gelooft dat daarboven een stoel
voor haar klaarstaat.
Zijn moeder wil het graf laten schudden, waarin Harry al
bijna veertig jaar en haar man al zesentwintig jaar ligt. Ze liggen in grond
waarop zijn vader jarenlang bollen kweekte. Roy is tegen. Zijn moeder heeft
alle herinneringen aan Harry opgeruimd. Roy bezoekt een vriend die zijn sterrenkijker
heeft. Harry’s vader was blij dat hij die kwijt was omdat hij dacht dat die de
oorzaak van zijn ziekte was. Er was nog wel portret van Harry bewaard, maar al
gauw zet Roy dat weer weg omdat de lach niet van zijn broer is (zie foto).
Harry was in het weekend thuis vaak somber. De kaartavondjes
in het rijtjeshuis in Beverwijk, onder de rook van de Hoogovens, deprimeerden hem.
Op de universiteit herkent men dat beeld niet. Doordeweeks wijdde hij zich aan
de toekomst. De jongens trokken in hun jeugd vaak samen op. School was
vreselijk. Harry werd gepest omdat hij slim was en Roy omdat hij Roy was. Samen
keken ze naar de Apollo vluchten naar de maan. Met kerst 1968 zonden de
astronauten een bijbelse boodschap naar de aarde. Harry kreeg uitstel van
dienst, Roy niet. Dienstplicht was een hel tot hij met S5 ontslagen werd. In
een sleep-in in Amsterdam ontmoette hij gelijkgestemden, onaanraakbaren, net als
in India. Hij filmde hen en zoop mee. Hij sprak bij hun uitvaart. Hij refereert
aan dominee Visser van de Pauluskerk, die hen een plek wilde bieden waar ze hun
hart konden uitstorten. Roy maakte er een documentaire over.
Roy ontwikkelde zich tot filmer van de zelfkant. Toen hij Meiden van de
Keileweg (1999) maakte werd hij in elkaar geslagen en belandde zwaar gewond
in het ziekenhuis. Zijn zussen maakten zijn zorgen, maar hij zei dat hij in
ieder geval in zijn leven had gedaan wat hij wilde doen. Zover kwam het niet.
Hij kreeg in ieder geval nog de tijd dit intieme portret te maken over zijn
broer en ook over zichzelf.
Hier zijn site met
daarop zijn uitgebreide filmografie.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten