Mijn idee voor Nederland, Lodewijk Asscher in De Balie, 21 maart 2012

Manager in een te strak pak.

Joeri Albrecht, directeur van De Balie, kondigt in een tijd van veel maatschappelijke onzekerheid een nieuwe programmareeks aan in samenwerking met de Volkskrant.

Lodewijk Asscher, PvdA wethouder in Amsterdam bijt de spits af.

Na vorige bespreking in dit blog van Asschers bezoek aan Buitenhof op 27 november 2011, dat door lezers de top tien binnengesleept werd, was ik benieuwd naar zijn idee voor Nederland. Asscher noemt de titel van deze reeks spannend omdat het enkelvoud betreft.

Hij begint met een beeld van de vos en de egel. De laatste zet zijn stekels uit als er gevaar dreigt en zelfs al voor die tijd. Er zijn verschillende soorten egels, zoals Alan Greenspan en Mark Rutte die heilig in de markt geloven en daarin de oplossing voor alle problemen zien, socialisten die alles van de staat verwachten en daarnaast is er nog een egel die de islamisering als bron van het kwaad ziet.

Ik was reuze benieuwd wat het idee van Asscher zou zijn. Stilletjes hoopte ik dat hij duurzaamheid zou noemen als kernbegrip waaromheen de economie georganiseerd zouden worden, maar helaas begon Asscher erover dat hij niet één onderwerp had, maar dat men in Amsterdam op gebied van prostitutiebeleid en op het terrein van onderwijs en jeugdzorg tot het besef gekomen dat we gewoon zijn gaan vinden wat niet normaal is. Hij ontleent zijn visie over een oplossing aan de sluier van onwetendheid van John Rawls. Als men niet weet wat voor belang men zelf heeft, waarvoor kiest men dan? Voor een maatschappij met grote inkomensverschillen of kleine? Zelfs in de V.S. kiest negentig procent voor het laatste. Hoe komt het dat dat niet gerealiseerd wordt? Een goede vraag.

Asscher verafschuwt realisten die niet geloven in de maakbaarheid van de samenleving. Ze geven slachtoffers de schuld van hun falen en staan lachend aan de zijlijn toe te kijken. Asscher gaat ervan uit dat mensen die pech hebben gehad geholpen dienen te worden. Niet met de klassiek sociaal democratische reflex door de staat. Het onderwijsachterstandbeleid heeft de laatste dertig jaar te weinig opgeleverd. Door de sluier van Rawls gezien willen we iedereen gelijke kansen geven, op de neo-liberale egels na, die vinden dat het hun eigen verantwoordelijkheid is.

In plaats van zijn verhaal te verbreden spitst hij het toe op de taalachterstand van NNT-ers in het onderwijs in Amsterdam. Hij noemt manieren om die in te lopen: uitgaan van de verwachting dat leerlingen en scholen goed presteren, het ondersteunen van leerkrachten, het beginnen met preschool en zomerschoolweken. Daarbij wordt een beroep gedaan op de ouders. Asscher wil hem dwingen mee te werken om de taalvaardigheid van hun kinderen op te krikken zodat zij de laatste generatie met dit soort problemen zal zijn. Hij noemt ook voorleesexperimenten door vrijwilligers waarbij hij ook mensen in de zaal wil inschakelen. We moeten streng zijn voor onszelf en onze burgerplicht niet verzaken.

Joeri Albrecht voelt Asscher na zijn lezing aan de tand over zijn leentjebuur spelen door het aanhalen van liberalen als Isaah Berlin en John Rawls. Waarom niet de grenzen sluiten? roept hij, als ik het wel heb, als advocaat van de duivel.

Vervolgens vertelt Meindert Fennema, politicoloog aan de Universiteit van Amsterdam, dat hij er moeite mee heeft dat de liberalen als vijand worden afgebeeld terwijl ze vroeger met de sociaal-democraten optrokken voor goed openbaar onderwijs. Ook vraagt hij zich af of het taalachterstandbeleid, dat door sociaal-democraten is ingezet, wel zo slecht was.

Asscher wil van het probleem uitgaan en krijgt genoeg medewerking uit andere partijen, alleen de inzet van Rutte valt hem tegen.

Chris Rutenfrans, redacteur van de Volkskrant, herkent in het verhaal van Asscher het sociaal democratische ideaal van volksverheffing, maar vraagt zich af of Asscher niet aan een dood paard trekt. Niet alle allochtone groepen hebben dezelfde motivatie. Asscher antwoordt dat de VVD achteraf gelijk had toen ze het Nederlands verplicht wilde stellen bij de inburgering. Hij beziet het probleem vanuit individuen en niet vanuit de groep waar ze deel vanuit maken. Ambitie en de individuele drang om jezelf te onderscheiden stelt hij als voorbeeld. Dat klinkt als de manager die hij, zoals hij zelf zegt, teveel was op het gebied van de inburgering.

Uit de zaal komt kritiek van David Pinto op de nadruk op taalachterstand, terwijl er gebrek aan werk is en allochtonen vaak worden geweigerd. Zelf was ik teleurgesteld dat Lodewijk Asscher niet verder kwam dan de Amsterdamse onderwijssituatie. Ik heb te doen met vrijzinnige onderwijzers die opgezweept worden tot nog meer presteren. Hoewel het op zich prima is om niet alles wil laten afhangen van de markt of van de staat maar van burgers zelf, zit hij wat al te strak in het pak. Het belooft wat als Asscher zich straks opwerpt als de kroonprins van de PvdA voor de komende verkiezingen.

Hier de kritiek van David Pinto in de Volkskrant van 6 april j.l n.a.v. de lezing die op 22 maart in O&D gepubliceerd werd, hier mijn blog over het bezoek van Asscher aan Buitenhof. Marjolijn Februari, de tweede spreekster in deze serie, zal donderdag 26 april a.s. ongetwijfeld een beter verhaal hebben.