Paul Rosenmöller en het land van Obama, herfst 2011.

Restanten van de Amerikaanse droom.

Wat is er mooier dan vanuit je luie stoel meegenomen worden op reis. Dan gebeurt tegenwoordig steeds vaker. Laatst nam Jan Verheyen ons mee door Noord Afrika. Deze nazomer reisde Paul Rosenmöller door de Verenigde Staten.

Dit jaar is het tien jaar geleden dat Amerika in het hart werd getroffen door de terreuraanslagen op de Twin Towers. Sindsdien lijkt het ‘land of the free’ zichzelf niet meer te zijn. De Amerikaanse droom is wreed verstoord en de nationale trots geknakt. Twee jaar geleden leek het tij gekeerd: Obama gaf het land nieuwe hoop. Maar wat is er over van die euforie? Het land is in verwarring na de oorlog, de financiële crisis en de boodschap van Obama klinkt in de economische crisis nauwelijks meer door.

Op zijn reis van oost naar west onderzoekt Rosenmöller aan de hand van verschillende thema’s wat er is overgebleven van de Amerikaanse droom.

Afl 1: New York. Verdeelde vrijheid.

Rosenmöller begint zijn reis in New York. Daar onderzoekt hij hoe het rechtse geluid van zenders als Fox de mening van de Amerikanen vormt. Hij is te gast in het radioprogramma van David Webb, een invloedrijke voorman van deTea Party, die conservatief Amerika vertegenwoordigt en een tirade tegen Obama houdt. ‘What is happening here in the USA?’ vraagt Rosenmöller. ‘As America goes, so goes the world,’ antwoordt Webb. Hij is altijd al een conservatief geweest met een hekel aan een grote overheid. Hij is de oprichter van de lokale Tea Party, die volgens hem staat voor Tax Enough Already. Hij zegt dat men niet tegen Obama maar tegen de liberale politiek en dat het tegenwoordig moeilijk is de Amerikaanse droom te laten uitkomen.

Van New York gaat Rosenmöller naar Sherman, Connecticut, waar Neil Pearlman woont, een van de bellers naar Webbs talkshow. Pearlman trekt de integriteit van Obama in twijfel. Het land verloedert omdat de president teveel golf speelt. Daardoor neemt het geloof in de regering af. Zijn dochter Rebecca (16) bezoekt op verzoek van haar vader geen bars, maar speelt in een musical. ‘Is the USA nog wel het land of the free?’ vraagt Rosenmöller. ‘Het voortbestaan van talkshows worden bedreigd door links,’ antwoordt Pearlman. De toekomst van zijn dochter acht hij onzeker. Het is moeilijk controle te houden op de opvoeding, gezinswaarden gaan teloor. Wellicht zal zij in de toekomst met meer beperkingen te maken krijgen.

De luxe Nissan van Rosenmöller spoedt zich naar Nedrow in de noordwestelijke punt van New York, waar de Onondaja Indianen wonen. Hun chef vertelt dat ze geen Amerikaans paspoort hebben. Vierhonderd jaar geleden sloten ze een verdrag met de Nederlanders. Hun leefwijze wordt van alle kanten bedreigd, het meest door de opwarming van de aarde. ‘We challenged the laws of nature and we are in trouble,’ zegt een chief. Ze huldigen het idee van one disk, one spoon en op de vraag van Rosenmöller of dat nog wel mogelijk is, krijgt hij als antwoord dat het kapitalisme het op het ogenblik zelf het hardst te verduren heeft.

Langs Lake Michigan zoeft de moderne cowboy naar Detroit, dat voor 82 procent uit zwarten bestaat. Na het inzakken van de auto-industrie is het een stad in verval. Dominee Horace Sheffield leidt een highschool. Zijn vader was bevriend met Marten Luther King. Veel kinderen krijgen geen ontbijt. Obama is hier een held. Mary, de dochter van Sheffield, is politicus en vindt dat banen en veiligheid belangrijke onderwerpen zijn. Rosenmöller vraagt de dominee wat hij van de samenstelling van de Tea Party vindt. De zwarte man antwoordt dat de blanke man ontevreden is en bang dat men iets van hem afneemt, hetgeen door Pearlman ook werd bevestigd.    

Afl. 2: Detroit. Stad in verval.

Dominee Sheffield toont het huis van zijn voorouders. Hij is betrokken bij de achterblijvers, vooral armen die zijn achtergebleven na de witte vlucht in de jaren zeventig en tachtig. De veiligheid is het belangrijkst, zegt een vrouw. Jongeren breken in in the East Side. Een vervallen theater doet dienst als parkeergarage. Een mevrouw van de Rotary club met hun can do mentaliteit wil de mensen bij elkaar brengen voorbij de bureaucratie van de federale, staats en lokale overheid en alle onenigheid. Rosenmöller is verbaasd over de zeer rustige avondspits in de stad. Hij noemt downsizing van de stad als oplossing voor de problemen, maar de zwarte Darius, aldaar geboren en getogen, is met geen stok zijn huis uit te krijgen.

De dominee zegt dat hij daar blijft omdat er toch iemand op de mensen moet toezien. Volgens hem wil de gemeente stad van de armen zuiveren door ieder die niet wil verhuizen van openbare voorzieningen af te sluiten.

 Een Libanese slager zegt dat de wijk floreert omdat men elkaar helpt. Hij is liever in de VS omdat zijn kinderen hier meer kansen hebben. Na 9/11 bekijkt men hen anders. Een moslim wordt bij een paspoortcontrole in een andere rij gezet. Desondanks voelt hij zich hier thuis.

De meeste mensen willen hetzelfde, zegt een bestuurslid van de moskee. Na 9/11 werd de haat tegen moslims in de media aangewakkerd. Het anti-moslim geluid klinkt sterker. Een geestelijke wilde de koran verbranden.

Chicago is de zwarte hoofdstad van de VS en de stad van Obama. De sympathieke studente Laura koestert haar herinneringen aan het optreden van Obama in Grant Park na zijn verkiezing. De mensen zijn teleurgesteld geraakt. Het debat is gepolitiseerd. Het gaat alleen nog over moraal. De media die 24 uur per dag uitzenden schreeuwen om nieuws. De Amerikaanse droom is ver weg voor Laura. Ze kan amper haar ziektekosten verzekering betalen.

Afl. 3: Kansas. Verlaten land van God.

Voordat Rosenmöller op de trein stapt naar Kansas City spreekt hij met een buurtwerker in Chicago, die Obama hielp bij zijn nieuwe baan. Hij vertelt dat buurtgenoten hem soms te veel uit de hoogte vonden doen.

Na een lange treintocht trekt Rosenmöller verder door de uitgestrekte vlaktes van Kansas. Dit is het meest traditionele deel van Amerika, wel eens denigrerend 'fly-over land' genoemd

Lebanon ligt precies in het centrum van het Amerikaanse continent. Een boerengezin heeft een gemengd bedrijf op heel veel hectaren grond. Het echtpaar (samen met Rosenmöller op de tractor) zegt dat jonge mensen wegtrekken uit de Great Plains omdat ze denken dat het gras elders groener is. Het ligt allemaal in de hand van God, in wie zij sterk geloven. Tijdens de afgelopen jaren van droogte hield hij hen staande. De man zegt dat de belofte van Obama niet is uitgekomen. Zij vinden niet dat een ander zijn hand moet ophouden, maar dat iedereen moet werken.

Het dorp Seguin, verderop, is leeggelopen. De overgebleven veertien mensen wonen in een ghosttown. Een vrijgezelle boer van 75 jaar woont er al zijn hele leven en vermaakt zich er nog wel. Jonge mensen trekken weg omdat de landbouwmachines te duur zijn om te kopen. De politiek beïnvloedt hem niet. Hij stemde op Obama omdat hij tegen McCain was. Hij is pro-life net als zijn dorpsgenoten. Religie is alles, zegt een echtpaar. Zij stemmen op politici die het leven respecteren. Het land wordt socialistischer, zegt de man.

Rosenmöller bezoekt abortus arts Jeff die niet herkend wil worden. Zijn voorganger werd in 2009 in Wichita doodgeschoten. Hij zag abortus als een recht van de vrouw. Jeff draagt daarom een wapen. Hij zegt dat vrouwen geïntimideerd worden en is voorbereid op de oorlog. De protesten worden gesteund door de kerk en dat het conservatisme groeit. Toch zullen volgens Jeff de liberale ideeën overwinnen.  

  

Afl. 4: Colorado. Prijs van de oorlog.

Colorado Springs is de legerhoofdstad van de Verenigde Staten. Na 9-11 vonden veel Amerikanen het hun taak hun land te dienen en werden uitgezonden naar Irak. De moeder van Justin Miller betreurt de dood van haar zoon, die als hospik bij de Special Forces zat en door een bermbom werd gedood. De moeder van Tom, een straaljagerpiloot, kreeg een militair aan de deur en wist meteen genoeg.

In het trainingscentrum Fort Carson leert men de gewonden af te voeren op een brancard.

Gabriel del Ferro lijdt aan PTSS omdat hij een kind met brandwonden niet kon redden. Na zijn terugkeer kreeg hij concentratieproblemen, woede-uitbarstingen en nachtmerries en raakte in een scheiding. Tegenwoordig doet hij creatieve therapie om zijn herinneringen te verwerken.

De heer Lindsey, een Vietnam veteraan, helpt bij de reïntegratie in de samenleving. Hij vindt dat er meer steun voor de soldaten is dan bij hen vroeger. Hij begrijpt de aarzeling bij soldaten om hulp te vragen. Ted Eastburn pleegde zelfmoord in 2007, zes maanden nadat hij uit Irak was teruggekeerd. Zijn moeder vond hem zwijgzaam en boos. Hoewel zijzelf tegen de oorlog was, respecteerde zij de beslissing van haar zoon om naar Irak te gaan. Dat zij en die andere moeders van een koude kermis thuiskwamen, hebben ze vooral te danken aan de oorlogstaal van Bush, denk ik dan.  

Afl. 5: Arizona. Grenzen van de vrijheid.

We bezoeken een lijkenhuis in Tuscon, Arizona, waar beenderen bewaard worden van mensen met Latijns-Amerikaanse kenmerken, die gevonden zijn in de woestijn. Nog tweehonderd tot tweehonderdvijftig lijkzakken wachten op identificatie en begrafenis.

In Nogales loopt de grens dwars door het stadje, berucht vanwege de drugssmokkel. De illegale immigratie is een controversieel onderwerp. Ron Russell is een van de Samaritanen, die jerrycans met water op verschillende plaatsen neerzet, aangegeven met een vlag, aangezien uitdroging het grootste probleem is van nieuwkomers.

Russell volgt een spoor van blote voeten in zuidelijke richting. Hij geeft eerste hulp en kleding. Vaak gaat het om mensen die door de smokkelaars in de steek gelaten zijn. Een vierde van het gebied is ommuurd. Volgens Russell spelen de twaalf miljoen immigranten een belangrijke rol in de economie van de V.S. Er is ruimte voor iedereen.

Buiten Tuscon woont een grote gemeenschap Hispanics, velen illegaal. De Mexicaanse fotograaf Marco Palomares heeft een verblijfsvergunning. Hij kwam ruim tien jaar geleden naar de V.S. toen zijn vrouw zwanger was. Toen was het nog niet zo moeilijk om de grens over te steken. Zijn dochter is niet trots op haar Amerikaanse staatsburgerschap. Mensen die tweetalig zijn vinden gemakkelijk werk zegt Marco. Obama beloofde steun maar er is nog niets veranderd.

Tony Estrada is sheriff in Nogales en loopt langs de muur. In 1995 werd de eerste drugstunnel gebouwd en nu zijn er vele. Het lukt niet om een waterdichte grens te maken. De grootste zorg is dat het Mexicaanse drugsgeweld overslaat naar Amerika. Rosenmöller vraagt hem waarom de discussie over immigranten zo gepolariseerd is. Dat heeft te maken met economische oorzaken en met de angst dat de bevolkingssamenstelling zal veranderen. Het succes van de Tea Party wordt daardoor verklaard. Estrada pleit voor een algemeen pardon voor degenen die niet crimineel zijn en een baan hebben. Amerika is niet alleen verslaafd aan drugs maar ook aan de goedkope arbeidskrachten.

Vorige week werd in Douglas de 19-jarige Carlos doodgeschoten door de politie. Men demonstreert voor een eerlijke rechtszaak. Er zijn meer spanningen. De buurman van landeigenaar Glenn Spencer is door drugshandelaren gedood. Hij denkt dat Mexico demografische oorlogsvoering voert om hun land uit te breiden. Hij vindt het maar niets dat je om te overleven tegenwoordig illegale vreemdelingen moet huren. Het zou voor de economie beter zijn als ze weggestuurd werden.   

Russell en Rosenmöller ontmoeten drie vluchtelingen die op weg zijn naar Tuscon. Ze waren met z’n tienen maar werden door de politie uit elkaar gedreven. Smokkelaars vragen 1300 dollar, maar zij deden het op eigen kracht. Ze hebben alledrie doorgeleerd, voor bouwvakker, timmerman en voor autospuiter en hopen in de V.S. werk te vinden, omdat er in Mexico niets is, behalve honger en corrupte politici. Ze willen niet het risico lopen met drugs gepakt te worden.

Afl. 6: Californië. Zonnige toekomst.

Rosenmöller spreekt in Death Valley met geoloog Bob Spoelhof, die na zijn leven in de grote stad geniet van de stilte. Hij wijst op de nieuwe laag zout die zich na de verdamping van de regen gevormd heeft en hoopt dat men zich hier bewust wordt van de klimaatverandering. De negatieve effecten nemen toe, maar de aandacht neemt af. De crisis en de oorlog neemt veel plaats in.

‘Wat kan Californië bijdragen?’ vraagt Rosenmöller. Spoelhof zegt dat Californië een

innovatieve staat is die bijvoorbeeld een limiet stelt aan uitlaatgassen en op die manier mensen bewust maakt.

Op weg naar San Francisco komt Rosenmöller langs het verspillende en energieverslindende Las Vegas. Daarbuiten bevindt zich Solar One, een centrum van zonne-energie. We zien een Youtube filmpje over Paul Vasquez, de dubbele regenboogman, die klaar komt als hij twee regenbogen ziet. Volgens hem is Silicon Valley nu net zo belangrijk voor de ontwikkeling van zonne-energie als eerder voor die van computers. Hij zou willen dat Obama de noodtoestand uitroept om duurzame energie te ontwikkelen. ‘Drop everything else,’ zegt hij.

‘Waarom reageerde je zo emotioneel op het zien van een dubbele regenboog?’ vraagt Rosenmöller hem. ‘Is dat niet naïef?’ Volgens Vasquez heb je een open hart nodig.

Rosenmöller is in een soort Teletubbie-gebied met 4500 windmolens, die daar in de jaren tachtig door private ondernemingen zijn neergezet. Hij spreekt met een van de eerste ondernemers op het gebied van zonne-energie, die sinds 2005 bloeit. De man heeft een terrein met 800 zonnepanelen en combineert pragmatisme met idealisme, winst maken met duurzaamheid. Hij is niet voor Obama maar geeft toe dat het als Republikein tegenstrijdig is om subsidie te vragen voor zijn bedrijf.

Jenya Meybray maakt zonnepanelen in San Francisco. De lange termijn strategie van de staat levert een win win situatie op voor iedereen. Volgens hem zal de V.S. de leidende rol in de wereld op het gebied van onderzoek behouden.

Rosenmöller ziet op Berkeley University veel Chinezen rondlopen. Een jongen zegt dat hij hier zijn droom kan najagen om een zelf sturende zonne-auto te bouwen. Volgens hem veroorzaakt hij geen braindrain maar helpt hij, door straks terug te gaan naar China, mee aan braincirculation. Hij denkt dat China de V.S. economisch zal inhalen, maar technologisch niet.

Rosenmöller is in Chinatown op een tweetalige kleuterschool. Volgens de leidster zijn er daarvan maar twintig in de V.S. en zijn er meer school die Chinees als tweede taal aanbieden. Vader Hubby zegt dat de integratie van zijn zoon is meegevallen. Het geeft hem straks veel mogelijkheden in zijn leven.

Hiermee komt de reis van vijfduizend kilometer aan een eind. Rosenmöller evalueert zijn ervaringen met AnnaLee Saxenian, professor aan de Berkeley School of Information.

Over het gevaar dat China de economische rol in de wereld gaat overnemen zegt ze dat de V.S. wel dynamiek kent, maar die verwaarloosd heeft. De politieke tegenstellingen worden groter en daarmee wordt het moeilijker de saamhorigheid op te brengen. Het probleem ligt niet bij Obama, zoals de Tea Party suggereert, maar in de gepolariseerde samenleving, waarin men zich tegen de publieke sector keert als bron van het kwaad. Anderen koesteren de christelijke moraal als houvast of willen immigranten buitensluiten. De economische crisis vergroot de tegenstellingen. Het leger en de oorlog heeft een grote wissel getrokken op de economie. Volgens Saxenian staat de V.S. op een keerpunt. De energie die leidde tot de verkiezing van Obama strijdt met de xenofobie die er altijd geweest is. Ze vindt dat zorgwekkend.

Een mooie afsluiting van een boeiende serie uit het land van de niet geheel onbegrensde mogelijkheden, al moet deze formule niet te vaak worden toegepast. Het leidt snel tot oppervlakkigheid en gemakkelijkheid. Het uitdiepen van een bepaalde kwestie is belangrijker, maar als sfeerimpressie heb ik ervan genoten.  

Meer info op: http://www.ikonrtv.nl/uitzendingDyn.aspx?lIntType=38&lIntEntityId=836