Deze fascinerende documentaire is een verfilming van de
bestseller Freakonomics: A Rogue Economist Explores the Hidden Side of
Everything ofwel in het Nederlands: De verborgen kant van alles
(2005). Het boek is een literaire sensatie en een interessant fenomeen dat heel
in de verte doet denken aan De verwording van de economie dat Arnold
Heertje, Frans Nypels en Kees Tamboer in 1976 uitgaven. Het huidige boek gaat
over economische onderzoeken die New York Times-journalist Stephen Dubner en de
door de VPRO als tegendraads econoom omschreven Steven Levitt schreven.
De heren beginnen een samenspraak over een huis van 300.000
dollar dat Dubner wil verkopen. De vraag is of hij genoegen moet nemen met
290.00. Zijn makelaar in de persoon van Levitt vindt van wel, hoewel hij dat
niet zou doen als het zijn eigen huis betrof. De commissie als makelaar levert
niet zoveel op. Dit voorbeeld dient om aan te geven dat stimuli het menselijk
gedrag bepalen.
Ze behandelen verschillende onderwerpen die aan de hand van
filmpjes worden toegelicht.
In Ouderschap stellen ze dat het kopiëren na goede
voorbeelden wel een correlatie heeft met de uitkomst maar geen oorzakelijk
verband. De film Een Roshanda onder elke andere naam gaat het over het
belang van de naamgeving voor een kind. Daaromheen is een hele industrie
ontstaan, tot namenexperts aan toe. Een meisje dat per ongeluk Temptress
(verleidster) werd genoemd in plaats van Tempess (een zangeres), ging een
moeilijk leven tegemoet.
Volgens onderzoeker Roland Fryer had dat meer te maken met
de arme zwarte wijk waarin ze opgroeide. Hij heeft een correlatie vastgesteld
tussen Afro-Amerikaanse namen en armoede. Doctor Mullaintan onderzocht de
relatie tussen naam en succes bij sollicitatie. Blanken kregen eerder een
uitnodiging. Namen geven een culturele scheidslijn aan. Men kiest tegenwoordig
excentrieke babynamen om de marktwaarde van het kind te vergroten.
Bedriegen: kinderen spieken om een beter vooruitzicht
te krijgen, leraren bedriegen om de naam van de school hoog te houden. Ze doen
dat door ontbrekende antwoorden op multiple choice antwoordformulieren zelf in
te vullen. In de film Totale corruptie wordt de vraag gesteld wat er op
economische markten gebeurt als er bedrog in het spel is. Men gaat namelijk uit
van rationeel gedrag en dat klopt dan niet meer. In het sumoworstelen, dat om
zijn zuiverheid bekend staat, vindt ook bedrog plaats. Worstelaars die onder de
top zitten hebben het moeilijk. Door de patronen van de wedstrijden te bekijken
kwam men het bedrog op het spoor. Yaocho is de term die gebruikt wordt als
wedstrijden worden verkocht. Klokkenluiders legden de waarheid bloot. De
verhouding tussen honne (verborgen waarheid) en tatemae (schone
schijn) wordt verstoord. Yaocho komt ook in het economisch systeem voor. Alan
Greenspan was gedesïllusioneerd toen bleek dat de financiële markt niet werkte
zoals gedacht. De SEC dacht dat Madoff een eerlijke kerel was.
In Oorzaak en gevolg wordt het verband tussen polio
en ijsjes bekeken. Omdat het verband in de zomer steeg, werd de ziekte als
oorzakelijk gezien. De film Het is niet altijd een geweldig leven (naar It’s
a wonderful life uit 1946) gaat over de uitblijvende toename van de
criminaliteit in de VS. Er werden verschillende verklaringen voor gegeven,
zoals strengere straffen of een andere politiestrategie, maar uiteindelijk
werden die niet door de feiten bevestigd. Dubner en Levitt ontdekten dat de
legalisatie van abortus in de jaren zeventig verantwoordelijk was voor de
daling. Ongewenste kinderen bleken vaker het criminele pad op te gaan. Hun
ontdekking leidde tot felle reacties. De onderzoekers wilden niet abortus
inzetten om de criminaliteit te verlagen, maar constateerden wel een relatie
tussen vrouwenrechten en criminaliteit.
Prikkels ofwel stimuli vormen een belangrijke motor
om het gedrag van het kind te beïnvloeden. Een kind is daar gevoelig voor, maar
weet soms ook met zijn gedrag de volwassene ook te bespelen, zoals Amanda, de
dochter van Dubner, deed door haar plas te reguleren om zoveel mogelijk
M&M’s te scoren. In Kan een derdeklasser worden omgekocht om succes te
behalen wordt aan leerlingen van een highschool een financiële prikkel
gegeven om te zorgen dat hun leerprestaties verbeteren. Het wordt gebracht als
een economisch experiment. Het werkte niet bij iedereen. Uiteindelijk was de
stijging bij de overgang naar de volgende klas maar 5 a 7 procent. Volgens de
onderzoekers moeten ze de aanpak met jongere kinderen doen.
Freakonomics biedt een frisse, originele kijk op wetenschap.
Freakonomics biedt een frisse, originele kijk op wetenschap.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten