Ilja Leonard Pfeijffer over Brieven uit Genua, VPRO – Boeken, 22 mei 2016

Brievenboek een back-up van het hoofd van de schrijver

Ilja Leonard Pfeijffer is te gast op de vroege zondagochtend vanwege de uitgave van Brieven uit Genua, dat door Jeroen van Kan de tegenhanger van La Superba wordt genoemd. Dit omdat het om feiten gaat in plaats van fictie, om het echte leven in plaats van het verbeelde. Maar kan het echte leven iets anders zijn dan het spiegelpaleis van de fictie, zoals in de aankondiging te lezen was?

Van Kan begint meteen over de verschillen tussen beide werken.

Pfeijffer antwoordt dat Brieven uit Genua over een spiegelbeeldig boek gaat, dat geen fictie bevat en, naar een afspraak met zichzelf, een waarheidsgetrouwe weergave is van zijn leven in die stad.

Van Kan stelt de vraag of het mogelijk is om waarheidsgetrouw te schrijven.

Pfeijffer beaamt dat schrijven altijd een selectie inhoudt en dat de werkelijkheid op verschillende manieren beschreven kan worden, maar dat de brieven toch in alle eerlijkheid geschreven zijn.

Van Kan vraagt zich nog steeds of af eerlijk wel mogelijk is in de literatuur. Vooral omdat Pfeijffer de grens tussen fictie en feiten in zijn werk thematiseert.

Pfeijffer ontkent niet dat dit thema hem fascineert, te meer omdat in onze westerse maatschappij het onderscheid steeds minder duidelijk is, maar tegelijk wilde hij deze keer echt de werkelijkheid als uitgangspunt nemen.

Van Kan vraagt waar de behoefte vandaan komt om zichzelf zo te laten zien.

Pfeijffer verklaart dit uit een onderzoeksbehoefte in tegenstelling tot een exhibitionistische behoefte. Hij was benieuwd wat er zou gebeuren als hij zijn pantser afschudde en zijn masker neerlegde.

Wat leverde dat op?

Vooral dat het moeilijk was om zo te schrijven. Pfeijffer heeft er veel van geleerd.

Wat was het moeilijkst?

Het risico nemen dat conclusies niet aangenaam zouden zijn. Hij ervaarde dat zijn leven zich al schrijvende op een doodlopende weg bevond. Het boek had een omslagpunt nodig en dat kwam na zijn ontmoeting met een nieuwe vrouw, Stella geheten.  

Van Kan gaat in op vormeisen die aan een roman gesteld worden en dat die in Brieven uit Genua door het leven werden aangereikt. Niettemin leest het brievenboek als een roman.

Pfeijffer zegt dat hij wel zijn best heeft gedaan om het boek te componeren. Het gaat ook over het schrijven zelf van een autobiografisch werk.

Van Kan zegt dat het overal over gaat, over een heel scala aan wereldse zaken.

Pfeijffer wilde niet alleen navelstaren, maar ook de wereld in zijn boek betrekken. Hij geeft daarmee ook een tijdsbeeld. Tegelijk is het boek een back-up van alles wat er in zijn hoofd zat. Pfeijffer noemt het boek niet goed omdat het te veilig is, omdat hij het leven ermee op afstand houdt. Het is een egoïstische manier van leven om te schrijven met steeds minder aandacht voor de wereld. Zijn project om oprecht te zijn ging niet ver genoeg, maar voorlopig heeft hij genoeg van de autobiografische manier van schrijven. Hij ziet uit naar oeverloos fictioneren.

Laten we hopen dat hij daarmee onze huidige, deerniswekkende wereld niet vergeet.   

Hier mijn recensie van La Superba.