Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



woensdag 25 mei 2016

Cave of forgotten dreams (2010), documentaire van Werner Herzog


Beelden uit de tijd van ons veranderlijk en doordringbaar wezen

In Cave of forgotten dreams licht filmmaker Werner Herzog een tipje van de sluier op over de prehistorische rotstekeningen, die in 1994 in een grot langs de Ardèche gevonden zijn en die naar de ontdekker Chauvet genoemd is. Deze tekeningen worden als de oudste tekeningen van de mensheid beschouwd en werden zo’n 35000 jaar geleden gemaakt. Herzog mocht ze met een klein team filmen, eerst tijdens het onderzoek door wetenschappers, later nog eens in alle rust. Daarna ging de stalen deur weer op slot. Men wil vermijden dat, net als in de grotten van Lascaux, straks schimmels tegen de wanden hangen. Er is sprake van dat men een replica van de grot wil maken voor toeristen. Op de site van Caverne du Pont d’Arc lijkt die inmiddels gerealiseerd.

Aan de hand van een rustige cameravoering, die, zoals we van hem gewend zijn, grote aandacht opwekt, vertelt Herzog met een wat lijzige stem die goed bij zijn beelden past, over de vondst van de grot door Chauvet die zich door een spleet moest wurmen om tot de nieuw ogende tekeningen, veelal van dieren als paarden, holenberen, holenleeuwen, bizons, maar ook van insecten, in het donkere deel aan het eind van de vierhonderd meter lange grot, te komen. De achtergrond van de rotsen geven een eigen dynamiek aan de tekeningen die soms ook zelf de nodige beweging laten zien. Elders in de grot stuitte hij op skeletten van dieren zoals de holenbeer die inmiddels uitgestorven is. Mensen woonden niet in de grot, maar gebruikte die schijnbaar alleen voor ceremonieën. De toortsen die de schilderijen verrichten, moesten een fraaie schaduwwerking te zien geven. De tekeningen geven aan dat de mens ontstaat. Hij past zich aan aan zijn omgeving en doet een poging tot communicatie.

Herzog begint met een langzame beelden over een wijngaard naar de plaats bij de rivier waar zich de grot bevindt. De wetenschappers hoeven niet meer door de spleet want inmiddels is er een andere ingang gemaakt en een looppad door de grot, die in de loop van de tijd vol geraakt is met stalagmieten. Men spreekt van een bevroren beeld uit het verleden, een tijdscapsule door de afsluiting, inmiddels met een stalen deur. Bij de ingang die vroeger open geweest moet zijn, maar later door een rotsblok versperd is, is een tekening te zien met handdrukken van een schilder, die gemakkelijk te herkennen is aan zijn kromme pink. Deze afdrukken komen verderop in de grot weer terug. De onderzoeksleider vraagt de groep om stilte om de eigen hartenklop in deze speciale omgeving te kunnen horen. In het sportcomplex waar de wetenschappers ondergebracht zijn, hoort Herzog over drie perioden waarin de tekeningen zijn ontstaan. Eerst waren er alleen krassen van beren, daarna tekeningen met een stok aangebracht en tenslotte figuren tegen een schoongemaakte achtergrond. Tussen die perioden lagen duizenden jaren.

Natuurlijk gaat de interesse van Herzog uit naar het verhaal achter de tekeningen. De grot ligt in de nabijheid van Pont d’ Arc dat niet alleen een oriëntatiepunt vormt, maar ook een baken van verbeelding. Europa was in die tijd bedekt met gletsjers. De mens werd omringd door een rijke fauna. Naast Neanderthalers moesten er ook meer spiritueel gerichte menssoorten gewoond hebben. Herzog spreekt met een archeoloog die vroeger jongleur in een circus was en die hem vertelt dat hij droomde na het zien van de afbeeldingen van de leeuwen in de grot. Strijd en hofmakerij onder de dieren vormden een belangrijk onderwerp in de tekeningen. Achterin is het onderlichaam van een vrouw te zien, die, zoals Herzog met een spiegel aan een stok ontdekt, omhelst wordt door een bizon. Net als Picasso later zou doen, beeldde men de vrouw uit met een dierenkop of een man met een leeuwenkop. Vruchtbaarheid was een belangrijk thema zoals ook opgravingen uit andere grotten, onder andere in Die Hohe Fels in Zuid-Duitsland laten zien. In die tijd waren er mogelijkheden van het ene gebied te reizen. Het was wel erg koud en daarom droeg met pelzen. Met jaagde met speren met speerpunten gemaakt van tanden en met een speerwerper. Er werd ook een fluit gevonden waarmee in of op een toonsysteem gespeeld werd dat wij nog steeds kennen. Een onderzoeker vertelt dat in die tijd ideeën leefde over veranderlijkheid en doordringbaarheid. Het eerste gaat erover dat de identiteit van mens of dier niet vastlag, maar inwisselbaar was, het tweede dat er geen duidelijke grenzen waren tussen de soorten. De circusman zegt dat men zijn oor te luisteren moet leggen bij andere grotbewoners zoals de Aboriginals om de betekenis van de tekeningen te kunnen doorgronden. Dan begrijpt men dat men niet werkte vanuit het individu maar vanuit de geest.

Herzog eindigt met beelden van een nabijgelegen tropisch park, waarin krokodillen zwemmen in het koelwater van een kerncentrale. Het brengt hem niet op een protest tegen de manier waarop we onze energiebehoefte veilig stellen, maar op een vergelijking van de albino krokodillen met de mens die terugkijkt in zijn verleden, al kon ik dat niet helemaal vatten. Misschien was de vergelijking wat ver gezocht, de documentaire met fraaie beelden is er niet minder door.   

Hier de trailer op IMDb, hier de site Caverne du Pont d’Arc. De documentaire is in zijn geheel te zien op internet.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten