Marianne als icoon voor de vrijheid
In de BBC serie The
private life of a masterpiece mag De
vrijheid leidt het volk niet ontbreken. Dit doek dat Eugene Delacroix na de
Julirevolutie in 1830 schilderde, symboliseert de kracht van de revolutie. Aanvoerster
Marianne met de Franse driekleur en haar ontblote bovenlijf werd het icoon van
latere opstanden zoals die van mei 1968 en tenslotte van Frankrijk als geheel.
In 1830 keerde het Franse volk zich tegen de koning die de
persvrijheid aan banden wilde leggen. Delacroix keek toe en nam niet deel aan
de strijd in Parijs. Alexandre Dumas, geestelijk vader van De drie musketiers, verweet Delacroix lafheid. Wellicht was dat de
aanzet om zich in zijn atelier op te sluiten en De vrijheid leidt het volk te schilderen.
Hij werkte slechts drie maanden aan het enorme doek dat,
anders dan de nette neoklassieke werken uit zijn tijd, met krachtige
penseelstreken op het linnen werd aangebracht. Orgineel was de voorstelling
niet. Delacroix ontleende elementen aan schilders als Gros en Géricault. De
laatste schilderde Het vlot van Medusa
al in een driehoeksvorm.
De Amerikaanse auteur Marina Warner noemt het straatbeeld,
waarin Marianne de wapens opneemt, krachtig en controversieel. Delacroix had tien
jaar daarvoor al een schets gemaakt van een vrouw als Marianne. Hij ontleende haar
beeld aan de Griekse onafhankelijkheidsoorlog, maar gebruikte haar niet in zijn
schilderij.
De barricades die daarna altijd tijdens Franse revoluties
opgeworpen werden, zijn wellicht ontstaan tijdens de napoleontische oorlogen. Op
De vrijheid leidt het volk lijken ze
niet bedoeld om de koninklijke garde tegen te houden, maar om het
aanstormende geweld te verbeelden. Het volk erop wordt geromantiseerd. Kinderen
nemen deel. Het is een revolutie van bohemiens. Men flirt met de dood, stapt
over de gesneuvelden. Rook stijgt op uit de brandende stad.
In 1831 werd De
vrijheid leidt het volk geëxposeerd in het Paleis van Luxemburg. Critici van
het nieuwe bewind vonden het te vies en ook de nieuwe bestuurders waren ook niet
te spreken over de rauwe volkse sfeer. Men gaf het schilderij terug aan
Delacroix. Het stond bij een tante te verstoffen.
In 1848 werd burgerkoning Louis Philippe verbannen. Delacroix
verzette zich tegen de revolutionaire geest zoals die geuit werd door Rousseau.
Hij was meer behoudend. In 1874, elf jaar na de dood van Delacroix, vond De vrijheid leidt het volk een plaatje
in het Louvre, waar het nog steeds hangt.
In 1889, honderd jaar na de Franse revolutie, werd er een
standbeeld opgericht van Marianne die daarna steeds meer een nationaal icoon
werd. Ze kwam op postzegels voor en op muntstukken. Tijdens de studentenopstand in mei 1968 werd zij op
affiches als symbool meegevoerd. Een grappig detail is dat een vergelijkbare
figuur tijdens de revolte de aandacht van de pers trok. De Engelse dochter van
een aristocraat zat op de schouders van een vriend en voerde een vlag mee. Ze kwam
voorop de omslag van Paris Match. Haar vader was not amused en onterfde haar.
De Zuid-Afrikaanse kunstenares Reshada Crouse schilderde Marianne
als een zwarte onafhankelijkheidsstrijdster te midden van andere kunstzinnige
lieden. Ze drukte daarmee het gevecht van de geest uit, een vredelievende
revolutie. De vrouw die model stond vertelt dat haar borsten zwollen omdat ze zwanger was. Een zwangere zwarte vrouw die kunstenaars aanvoert, daarbij verbleekt zelfs Marianne.
Aangepast op 18 februari 2014 om 9:36 uur.
Aangepast op 18 februari 2014 om 9:36 uur.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten