Anthon Beeke - van slagersjongen tot grafisch ontwerper (2011), documentaire van Guus van Waveren

Helder, hoerig werk van een veelzijdig ontwerper

Anthon Beeke (1940) loopt zuchtend en zoekend rond in de immense loods waar zijn werk ligt opgeslagen. Een innemende man met lange witte haren en met zichtbare gevolgen van een beroerte die hij in 2009 kreeg. Hij opent lade kasten en bladert door affiches op zoek naar materiaal voor een expositie. Collega Jan van Toorn vraagt hem of hij dat ene jazzmelodietje nog kent dat hij als slagersjongen zong. Samen dubben ze het helemaal tot het eind. Volgens Van Toorn exploreerde Beeke een tussengebied tussen ontwerp en leven. Hij zocht zijn bronnen buiten het vak en vermeed daarmee om in de val van de beroepsmatige kanten te lopen. Zijn visuele gebruik van tekst was vernieuwend.

Op de avondschool voor de Kunstnijverheid in 1956 kreeg Beeke les van Wim Crouwel, die vastomlijnde ideeën had over typografie. Crouwel gaf in 1967 een boekje uit met een strak vormgegeven alfabet. De tegendraadse Beeke kwam twee jaar later met het alfabet van de naakte meisjes. Vormgeving diende volgens Beeke niet om mooi te maken maar om te confronteren Volgens Crouwel die bij Total design, opgericht in 193, met hem samenwerkte, was Beeke altijd vol ideeën. Hij had een ander leefritme, begon te werken als anderen naar huis gingen en omgekeerd en kreeg als adjunct-directeur de vrije hand.

Ontwerper Swip Stolk zegt dat de vernieuwing vooral zat in het gebruik van fotografie. Vanuit de Verenigde Staten waaiden veel nieuwe ideeën over. Beeke verzamelde van alles, waaronder tijdschriften en kleerhangers. Hij was zeer veelzijdig. Door de offset techniek kwamen nieuwe vormen bereikbaar. Hij hoefde er maar in te vallen. Hij maakte affiches voor Toneelgroep Amsterdam, tijdschriften als Hollands Diep, boekomslagen voor de Bezige Bij, fotografeerde, werkte met glas en speelde eerder zelfs in het filmpje Flagula (1966) waarin hij ziek in bed onder de stippen zit en door zijn moeder wordt verzorgd tot hij het huis uitvlucht om anderen aan te steken.  

In 1881 begon een studio onder eigen naam. Zijn dochter Borinka die zelf ook in het vak zit, heeft veel van haar vader geleerd, van zijn eigen manier van kijken, zijn werken op gevoel. Ze was nog klein toen haar ouders scheidden, maar zij dankt haar vader voor Anna, die een geweldige moeder voor haar was. Haar oma die een pakje Belinda per dag rookte werd 93 jaar oud. Haar vader drukte haar af op een affiche voor het toneelstuk Count your blessings, geregisseerd door Gerardjan Rijnders. Een affiche, zegt hij zelf, moet meteen in je kop zitten. De uitvoering is minder belangrijk dan bij een boekomslag. In 2008 maakte Beeke het spraakmakende affiche voor Troilus en Cressida. Hoewel hij veel vriendinnen had, die zonder moeite voor hem uit de kleren gingen, wilde geen van hen hun achterwerk lenen om daarmee in het hele land de klassieke voorstelling aan te kondigen. Toch lukte het Anthon de affiche te vervaardigen. Volgens Stolk gaat het bij het ontwerpen niet alleen om het bedenken maar ook om het uitvoeren. Daarvoor is enthousiasme nodig dat anderen mee sleept.

De jonge ontwerper René Knip noemt het werk van Beeke helder en hoerig. Tijdens zijn sollicitatie was Beeke minder onder de indruk van zijn werk, als wel van het feit dat hij Frans sprak. Dan had hij iemand om zijn Franse klanten te woord te staan. Lidewij Edelkoort werkte in later jaren met Beeke samen. Ze hadden raakvlakken samen. Ze toont een boekomslag dat Beeke onlangs nog tekende. Dat soort werk kan hij nog steeds wel, zegt ze. Al werkte hij al vanaf zijn veertiende en kan het ook wel eens genoeg zijn.  

Beeke werpt samen met Van Toorn een blik op de overvolle loods. Hij laat zijn werk na aan zijn dochter Borinka, maar weet niet of ze het wil hebben. Van Toorn zegt lekker oneerbiedig dat hij het ook allemaal in de fik kan steken.

Hier de site van Anthon Beeke met veel informatie over zijn werk.