Het leven en de leer
De schrijver
Tolstoj leefde tijdens zijn latere jaren op het landgoed Jasnaja Poljana in
onmin met zijn vrouw, de gravin Sofia. Hij was geradicaliseerd en vond dat het
particulier bezit afgeschaft diende te worden. Sofia was het daarmee oneens. Ze
vreesde dat er niets van hun bezit zou overblijven. Tolstoj had een spirituele
beweging achter zich gekregen, de Tolstojanen.
The Last Station, een titel die ook kan worden
opgevat als de laatste statie, begint in 1910. Tjertkov, de leider van de
Tolstojanen zit in zijn kantoor in Moskou en kan daar niet weg vanwege
huisarrest. Hij stuurt de jonge Valentin Boelgakov, die zich graag wil
aansluiten, uit op onderzoek. Hij geeft de jongeman een dagboek mee waarin hij
precies moet opschrijven hoe de zaken zich op het landgoed ontwikkelen en hoe
Sofia denkt.
Valentin verblijft in een gemeenschap van Tolstojanen in
Teljatinki, op twee uur rijden van Jasnaja Poljana. Hij maakt kennis met Masja
die daar in de keuken werkt. Meteen de eerste ochtend brengt ze hem zijn
ontbijt op bed. Valentin wordt in verwarring gebracht omdat de Tolstojanen erg
preuts zouden zijn. Als hij onder spanning komt te staan moet hij niezen.
Dit gebeurt ook tijdens zijn kennismaking met Tolstoj. De
graaf is goedmoedig en vraagt hem, tot verbazing van Valentin, naar zijn
indrukken, naar zijn ideeën, naar zijn leven en naar zijn gezondheid. Tijdens
een wandeling zegt Tolstoj dat hij in zijn jeugd een vriendin had, Kalja, met
wie hij onstuimige nachten beleefde. Sofia beaamt dat Tolstoj op zijn leeftijd
hoereerde en Valentin vraagt zich af waarom hij het niet zal aanleggen met
Masja.
Dat het leven anders is dan de leer vormt een belangrijk
onderwerp in de film. In de figuur van Valentin wordt dit aanschouwelijk
gemaakt. Hij is nog maagd maar wordt verliefd op Masja, hij staat achter de
ideeën van de Tolstojanen maar wil ook graag Sofia ter wille zijn, die hem op
haar beurt ook opdraagt een dagboek bij te houden over de verkoop van de
rechten van de boeken van haar man.
Sofia heeft haar man hard nodig. Zonder hem is ze wanhopig.
Ze heeft een haat-liefde verhouding met hem en kan nijdig worden als ze ziet
dat iedereen om haar heen hun conversaties en twisten in boekjes noteert. Als
Tolstoj bekend maakt dat hij van het landgoed vertrekt voor zijn rust, gooit ze
het servies aan diggelen.
Er worden boeiende conflicten in de film uitgevochten. Die
gaan over persoonlijke liefde of opoffering voor een ideaal, collectief of
particulier bezit.
Helaas is het einde overdone. Tjertkov doet er van alles aan
Sofia weg te houden bij de stervende Tolstoj in een wisselwachterswoning naast
het spoor in Astapovo. Wellicht wilde Hoffman met een dramatische afloop een
groot publiek bereiken, maar het doet wel afbreuk aan het verhaal, net als de
Engelse taal overigens.
The last station, naar een gelijknamige roman van Jay
Parini, is een rustige film met de passende pianoklanken, maar zou het vanwege
alle heftige dramatische verwikkelingen ook als toneelstuk goed doen, al zouden
we dan wel de sfeervolle beelden van het Russische platteland met zijn
berkenbossen missen.
Prachtige rollen zijn er van Helen Mirren en James McAvoy,
maar vooral van Cristopher Plummer (zie foto), die de vaderlijkheid, de schalksheid en de narrigheid van
Tolstoj mooi in beeld brengt.
In de aftiteling lezen we dat Sofia toch in 1914 de
auteursrechten van de boeken van Tolstoj verkreeg en dat Valentin zich later in
Praag vestigde.
Hier de trailer
Gezien! Mooi!
BeantwoordenVerwijderen