Justice for sale (2011), documentaire van Ilse en Femke van Velzen

Strijdster voor gelijke berechtiging

Rechtspraak is een kwetsbaar instituut, gevoelig voor misbruik zoals klassejustitie. In Congo is het recht ondergeschikt aan het geld. Ilse en Femke van Velzen gaan uit van één geval, dat het functioneren van het recht in Congo duidelijk maakt.

Hoofdpersoon in Justice for sale is de mensenrechtenactiviste Claudine Tsongo (zie foto). Ze heeft en man en twee kleine kinderen en wilde altijd al advocate worden. De rechten van vrouwen gaan haar aan het hart. Ze wil een stem zijn voor de stemlozen. In dit geval is dat een man. Claudine onderzoekt een zaak die drie jaar eerder in Zuid Kivu, Oost Congo speelde en die op film werd vastgelegd. Af en toe wordt daar naar teruggeblikt.

De zaak gaat over de veroordeling van Masamba, een traditioneel genezer, die op 13 mei 2008 de vrouw van militair Mbala verkracht zou hebben. Hij werd voor tien jaar gevangen gezet. Claudine zoekt hem op en praat met hem. Masamba zegt dat hij onschuldig is. Hij is nooit van zijn verklaring is afgeweken, al zou hij daarmee strafvermindering krijgen.

Claudine bestudeert de rechtbankverslagen. Ze ontdekt dat de data niet kloppen. Volgens de politie zou Sifa Mbala de twaalfde mei verkracht zijn. Er zijn twee uitspraken gedaan in de zaak en die waren beide ongunstig. Op de elfde mei is ze in het ziekenhuis geweest, omdat ze ruzie had met haar man. Haar man verklaarde dat ze verkracht was, maar de dokter kon dat niet vaststellen, wel een vaginale infectie.

Claudine bezoekt het hoofdkwartier van het leger en hoort dat Mbala elders gelegerd is. Ze gaat daar naar toe. Mbala zegt dat hij zijn vrouw niet geslagen heeft. Claudine begint over zijn impotentie maar daar wil hij niets van weten, de macho. Hij zegt dat zijn vrouw in Kalima op vakantie is.

Claudine en Masamba zoeken in de papieren naar zijn verklaring. Masamba zegt dat hij geen eten krijgt, zijn kleren moet verkopen om aan voedsel te komen. Hij maakt een wanhopige indruk.

Claudine praat met Maria de vrouw van Masamba, die echter weinig loslaat. Als Claudine in het donker terugrijdt, krijgt ze een telefoontje van Maria, die zegt dat ze opnieuw getrouwd is maar gelooft in de onschuld van haar vroegere man.

Jean de Dieu, de advocaat van Masamba, denkt dat de rechtbank beïnvloed is. Jean werd bedreigd om geen verdere stappen te ondernemen. Zelfs uitspraken in de film kunnen hem schaden. De NGO's hebben wel aandacht voor slachtoffers maar niet voor daders. In de stad hangen grote posters waarop staat dat verkrachting streng bestraft wordt. Tijdens een vergadering van NGO’s en advocaten wordt gesproken over het vele seksueel geweld en de snelle, arbitraire veroordelingen. Een beschuldiging is vaak genoeg om iemand achter de tralies te krijgen.

Jean Jacques, de advocaat van Sifa zegt dat de rechters onafhankelijk zijn maar dat het wel mensenwerk is.

Claudine vliegt naar Kindu en vervolgens reist ze nog een dag of drie, vier naar Sifa. Die wil niet ingaan op de feiten. Op de terugweg in de auto zegt Claudine dat Sifa erg onzeker was en zeker niet getraumatiseerd overkwam. Voor Masamba is echter weinig hoop. Na twee uitspraken kan de zaak niet heropend. Ze kan alleen nog proberen om gratie te krijgen. Zij haalt haar kinderen op en zegt dat ze doorgaat te vechten voor gelijke berechtiging.

In de aftiteling lezen we dat de Congolese minister van Justitie bereid is de zaak te heroverwegen in een speciale procedure bij het Hoge militaire Gerechtshof in Kinshaha. Hoe het verder gaat is te lezen op www.justiceforsale.nl.

Justice for sale is na Fighting the silence en Weapon of war de derde documentaire die Ilse and Femke van Velzen over Congo maakten.

Hier de trailer.