Recensie: Schoonmaaktips van een huurmoordenaar (2009), Hallgrímur Helgason

 

Knallend kunststukje uit IJsland

Tegen het eind van deze roman komt Tony Soprano zijdelings in beeld, namelijk als de hoofdpersoon, de Kroatische huurmoordenaar Toxic, de maatschappij voorstelt als een cirkel met ‘de predikende, afvalscheidende en fietsende meerderheid bovenaan (al die mensen die nooit bij rood licht de straat oversteken maar telkens als Tony fokking Soprano op tv is het scherm beginnen te likken)’.

Dit citaat geeft al aan dat het om een robuust boek gaat, met een ruw taalgebruik, die door liefhebbers van The Sopranos zeer zal worden gewaardeerd.

Om het beeld van de cirkel te voltooien: ‘Helemaal rechts hebben we de ouderwetse vuurwapenliefhebbers, die hun vrouwen liever slaan dan neuken, en links zitten de antiglobalisten, het zure zootje dat tegen alle goede dingen van het leven is, zoals vlees, porno en klimaatverandering. Ikzelf zit ergens onderin, waar extreem rechts samenkomt met gewelddadig links. Waar godvrezende mannen en vrouwen verkeren met moordenaars en kunstdieven.’

Toxic heeft, zijn vele slachtoffers in de Joegoslavische oorlog niet meegerekend, al zo’n zestig ‘kauwgomkauwers met een vierkante knar en een hamburgerreet’ omgelegd, wanneer het misgaat en hij de V.S. uitvlucht door op de luchthaven JFK dominee Friendly te vermoorden, die op het punt staat naar IJsland te vliegen om daar een collega te bezoeken en op te treden in diens televisieshow.

De Kroaat verandert van identiteit als een kameleon van kleur. Hij ziet zichzelf als

‘een baboesjkapop met de kop van een Amerikaanse televisiedominee. In hem woont de Russische wapensmokkelaar Igor Iljitsj en in hem huurmoordenaar Toxic. In hem leeft de pas gelande Tom Boksic. En tot slot, helemaal binnenin, vinden we ‘Champ’, het schattige kleine kampioenskind uit Split, Kroatië.’

Diep verscholen in de ruwe bolsters zit dus nog een zacht invoelend kind, dat worstelt met de dood van zijn vader. Daarom vind ik dat dit boek ook meer diepgang heeft dan de film Pulp fiction van Tarantino bijvoorbeeld.

Het is hilarisch om te lezen hoe de huurmoordenaar zich steeds uit penibele situaties redt, maar nog knapper om te zien hoe de schrijver heen en weer schuift met de verschillende subpersonen. Als de huurmoordenaar met de knappe Gun, de rebelse dochter van de IJslandse dominee, in een café zit, wordt dat als volgt beschreven: ‘De dominee lijkt zich zorgen te maken over haar relatie met haar vader en vraagt haar daarom of ze een hekel aan hem heeft.’

Hetgeen er tenslotte natuurlijk opuit draait dat wij allemaal kinderen Gods zijn. 

De toon is goed, het eind niet sentimenteel en de zwarte humor prachtig, bijvoorbeeld als de huurmoordenaar, die zich voordoet als een Poolse bouwvakker met vegen latex in zijn gezicht, de politie aan de deur krijgt die hem meedeelt dat er een criminele dominee in Amerika wordt gezocht en hij antwoordt: ‘Ghebben ze daar dan nog niet genoeg criminelen?’, waarop de twee IJslandse agenten vriendelijk glimlachen, hem succes wensen met het klussen en vertrekken.

Je ziet het voor je ogen gebeuren; ik verwacht dat deze beeldende roman snel verfilmd zal worden, net als het ijzersterke Reykjavik 101.

Maar ook aan het boek valt veel plezier te beleven, misschien nog wel meer dan de film, door de prachtige taal, zoals het consequente gebruik van de term Talianen voor Italianen of zoals de nummers die de huurmoordenaar steevast gebruikt om de schoonheid van de IJslandse meisjes aan te duiden. Met een ‘dagdriemeisje’ zou hij het bijvoorbeeld na drie dagen aanleggen als hij in zijn eentje in de woestijn zou vertoeven.

Deze recensie verscheen eerder op de site van literairnederland.nl