Niet zonder jou (2011), documentaire van Peter en Petra Lataster

Te persoonlijk portret van de oude dag.

Met enig voorbehoud begon ik aan de documentaire, want ik herinnerde me de naam Lataster als symbool van erg persoonlijk getinte documentaires, zoals over de Oost-Duitse afkomst van Petra. In Niet zonder jou zijn de ouders van Peter het onderwerp. De zinsnede van T. S. Eliot Met deze brokkstukken stut ik mijn ruines deed het ergste vermoeden. De tango die in de huiskamer voor hen gedanst wordt, stelde evenmin niet gerust.   

De dag begint in het riante buitenhuis in Sloterdijk als Hermine (81) in ochtendjas, koffie inschenkt en de suikerpot zoekt die voor haar neus staat. Haar gescharrel in de keukenkastjes hetgeen wijst op vergeetachtigheid. Wat later verschijnt ook haar man Ger (88) aan tafel als een verfomfaaide oude clown met zijn wilde witte haren en een grote neus in zijn expressieve gezicht. Zijn doofheid  leidt tot dwaze conversaties met zijn vrouw. Ger wordt vervolgens gewassen door zijn schoondochter. Zijn oude mannenlijf komt uitgebreid in beeld.

Hermine lijdt behalve aan vergeetachtigheid ook aan een moeilijk te behandelen vorm van nierkanker. Ze heeft pijn in haar bovenbenen en loopt daarom veel rond. Ze gaat de tuin in om, tot zichtbaar ongenoegen van Ger die achter het raam naar haar zit te koekeloeren, met de tuinslang te stoeien, ze brengt koffie naar Ger die geestelijk nog goed bij is en zijn dagen slijt achter nogal abstracte schilderdoeken. Tot zijn ongenoegen moet hij weer plassen, zoals ’s nachts ook vaker. De ouderdom komt met gebreken. 

Het is wonderlijk hoe de oude baas met houtskool driftig lijnen trekt, die inkleurt met verf en  die soms weer met een doek uitsmeert. Hermine geeft commentaar op herkenbare figuren zoals handen en voeten. Het is te merken dat Ger moeite heeft met haar kritiek, maar hij lijkt in de loop der jaren toch een modus gevonden te hebben om er mee om te gaan. Hermine van haar kant toont fotografische portretten die ze in landen rond de Middellandse Zee gemaakt heeft.

Het echtpaar luistert stil naar klassieke muziek. Vergane glorie, zou het onderschrift kunnen luiden. Later op de dag komt de borrel op tafel. Ger probeert vergeefs een fles witte wijn open te maken en heeft een andere kurketrekker nodig. Nee, niet voor de jenever, Hermine, maar voor de wijn.

Ze scharrelen door de dag, Hermine door het tuin, Ger achter de rollator. Wat moet je anders? zegt Ger, ontdaan over zijn schilderwerk. Het is weer wat anders dan rummycub. Toch is het gestuntel voor de kijker niet zo boeiend. Ger die op zoek gaat naar het tasje van Hermine, dat vindt maar daarmee niet haar onrust oplost. Vervelend wordt je van alle traagheid die des ouderdoms is.

Tenslotte wordt de pijn voor Hermine ondraaglijk. Ze vreest dat het afgelopen is en ze krijgt gelijk. Ger gaat in zijn rolstoel achter de kist aan naar de begraafplaats. Niet veel later manoevreert hij weer door het atelier. Hij schetst, laat zijn hand zakken, huilt. Kunst veegt niet het verdriet weg. 

De vraag blijft waarom dit aftakelingsproces gefilmd moet worden. Een bezoek aan een verzorgingstehuis levert dezelfde beelden op. Het is bewonderswaardig dat de familie het op zich neemt om voor de oudjes te zorgen en Ger in staat stelt zijn schilderactiviteiten uit te oefenen, maar in hoeverre overstijgt zo’n portret het persoonlijke? Wat zegt het ons over de toestand van de mens, dat wij nog niet wisten?

Aandoenlijk is het om Peter na de dood van zijn moeder bij zijn vader op bed te zien kruipen om hem te troosten, maar tegelijk voelde ik me een voyeur en was ik opgelucht toen de documentaire eindelijk afgelopen was. Toch meer iets om in de familiekring van de Latasters te bekijken.  

Deze beoordeling verscheen eerder op www.recensieburger.nl.