Uiteindelijke keuze een kwestie van smaak
De vakjury van de Academica literatuurprijs zoals de van
oorsprong Dordtse Debuutprijs tegenwoordig deftig genoemd wordt, heeft uit de
longlist tenslotte drie genomineerden geselecteerd. Dat zijn dit jaar boeken
van drie vrouwen:
De kermis van Gravezuid
(2012) van Hannah van Wieringen
Pels (2013) van
Naomi Rebekka Boekwijt
Zeven pogingen om een
geliefde te wekken (2013) van Ineke Riem
Uit deze andermaal kleine selectie moet straks een winnares rollen.
Het is zeer de vraag wie dat wordt, want de boeken verschillen in kwalitatief
opzicht niet veel van elkaar. Alle drie de boeken zijn goed geschreven
en hebben een eigen sfeer. De kermis van
Gravezuid bevat frisse en gevoelige sfeertekeningen van een Noord-Hollands dorp, Pels speelt zich vooral in de
boerensfeer in Europa af en Zeven
pogingen om een geliefde te wekken gaat in op een nare gebeurtenis i een Zeeuws
dorp dat op het eiland Voorne – Putten ligt. Het lijkt een kwestie
van smaak wie uiteindelijk de meeste punten van de lezers in de wacht sleept.
Ik zag op Facebook al berichten langs komen om op een bepaald boek te stemmen
dus wat dat betreft zou het wenselijk zijn als de organisatie alleen stemmen
zou meetellen van lezers die alle drie debuten gelezen hebben.
Alleen Zeven pogingen om
een geliefde te wekken heeft een vrouwelijke hoofdpersoon. Ze heet Lioba
Hoogenboom en voelt zich niet erg op haar gemak in het dorp. Ze voelt zich
duidelijk anders dan de anderen, haar vriendje Ramses is voor langere tijd weg en
als ze een afwijzing krijgt van een kunstzinnige opleiding die ze wil gaan doen
raakt ze haar koers kwijt. Haar stem blijft in het boek lang afwezig omdat ze aan
de oever van het meer in coma raakt. Dorpsgenoten nemen de vertelling over en bedenken
allemaal hun eigen manier om haar bij te brengen. In De kermis van Gravezuid komen dorpse personages van jong tot oud aan
het woord. Pels gaat het over lieden
met een agrarische achtergrond die moeite hebben om zich aan te passen aan de
moderne tijd. Het zijn niet - wat men zou verwachten - ouderen, maar juist jonge
mensen, die onzeker zijn.
De kermis van Gravezuid is nogal populair van
opzet met mooie, originele beelden, Zeven
pogingen om een geliefde te wekken
is nogal gecompliceerd en beschouwelijk en Pels is het meest verrassemd en vernieuwend. Een
belangrijk verschil tussen de nominaties is dat Hannah van Wieringen en Rebekka
Boekwijt een verhalenbundel inleverden en dat Ineke Riem met een roman kwam. Het
laatste vraagt om meer verbinding tussen de verschillende lijnen en is dus een
grotere opgave, al is ook de roman van Ineke Riem wat los van karakter doordat
in de opeenvolgende hoofdstukken verschillende dorpelingen aan het woord komen die
hun eigen werkwijze hebben om Lioba tot leven te wekken.
Wat betreft de taal kan De
kermis van Gravezuid vlot en eigenzinnig genoemd worden. Van Wieringen schrijft
zonder omhaal, rechttoe recht aan en ongedwongen. Zeven pogingen om een
geliefde te wekken is daarmee vergeleken nogal conventioneel. Over Pels schreef ik in mijn recensie: Het is vooral de taal die in deze nogal
plotloze verhalen overtuigt, die dit afscheid nemen van het vertrouwde en dit
vergeefs zoeken naar een alternatief op veelzeggende manier begeleid.
.
Thematisch gaat het in alle drie gevallen om kwetsbaarheid. Pels is het meest opzienbarend omdat
hierin het verdwijnen van de oude boeren traditie op een persoonlijke manier aan
de orde wordt gesteld. Men moet terugkeren naar het verleden om het de rug toe
te kunnen keren, afscheid nemen van een wereld die voorbij is om
de onzekere toekomst binnen te gaan. Het ontheemde jonge vrouw uit het verhaal Driest zegt daarover het volgende:
‘Ik hoefde geen huis.
Ik hoefde niet te wonen zoals de mensen dat deden in de stad. Liever een nest
om me heen vlechten tussen het riet, met de wereld als tuin en vogels als
buren. In de stad wilden ze dat ik me bij hen voegde, dat ik mijn cellen in de
voegen van de straten en gebouwen zou smeren.’
Dat is van een ander niveau dan het opwekken van een
dorpsmeisje uit haar slaap, al ontbreekt daarbij de humor niet en zijn de karakters van de dorpsbewoners bijzonder, zoals de dokter die graag tantra beoefent
maar geen vrouw kan vinden op wie hij zijn erotische kunsten kan toepassen. In De kermis van Gravezuid draait vooral om persoonlijke relaties. De verschillende
gevoelens die daarbij een rol spelen zijn afwisselender dan die voorkomen in
Pels. Een van de mooiste verhalen, Een
paardendood, gaat over Geesje, de vrouw van kroegbaas Janus, die in verwarring
is over de plotselinge zachtheid van haar anders zo kribbige man bij het
opstaan. Ze mijmert, met het kleinste baboesjka-poppetje in haar zak, bij het
aanrecht en weet zich niet zo goed raad met de plotselinge aardigheid van Janus.
‘Ze wist niet wat erger was, de
herinnering aan een zachtere tijd, die onverbiddelijk zijn intrede deed bij
zijn zachtere woorden, of haar wantrouwen ten opzichte van die zachtheid.’
Als we op de titels afgaan is Pels het meest mysterieus en inhoudelijk
het meest verrassend, maar of iedereen daarvan gecharmeerd is, is de vraag. Daarom
lijkt me de uiteindelijke keuze een kwestie van smaak. Het lezerspubliek van de
Academica literatuurprijs enigszins kennende, denk ik dat Hannah van Wieringen
met haar eigen stem hoge ogen gaat gooien.
.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten