Een ongelovige katholiek, Kruispunt TV over Willem Wilmink (1936-2003) , 23 oktober 2011

Een vrijzinnige geest, vol van de schoonheid van poëzie.

Ooit zag ik Het uur van de wolf uit 2004 over Willem Wilmink. Die documentaire maakte op mij een onuitwisbare indruk. De dichter Wilmink was net zo moeilijk als charmant.  

Ter gelegenheid van het feit dat Wilmink op 25 oktober j.l. 75 jaar zou zijn geworden, maakte Kruispunt een portret van hem, dat vooral zijn geloof betreft en weer net zo ontroerend was. Men toonde vele archiefbeelden en ondervroeg nabestaanden, niet op de laatste plaats Herman Finkers, die ook in Het uur van de wolf vaak aan het woord was. Wilmink sprak met Finkers vaak over zijn hang naar het katholicisme.

Finkers neemt ons mee naar zijn tuin met daarin de grafsteen of hoe dat ook heet als iemand gecremeerd is. Wilminks urn bevindt zich daar omdat diens weduwe Wobke het niet passend vond hem mee te nemen naar Almere waar zij naar toe verhuisde. Wilmink voelt zich ongetwijfeld beter in de Twentse grond, dacht ze. Het is wel een hele verantwoordelijkheid, zegt Finkers, om hem zo dicht bij zich te hebben. Hij heeft een voetbalschoentje van FC Twente, een miniatuur van de kathedraal van Chartres en een beeld van Sint-Nicolaas bij hem neer gezet. Wellicht strooit hij de as later uit over de akker.

Wilmink schreef liedjes zoals Frekie, vertolkt door Joost Prinsen, Hilversum 3 bestaat niet meer door Herman van Veen, Deze vuist door Edwin Rutten. Hij werkte mee aan kinderprogramma’s als De Stratenmakeropzeeshow, J.J. de Bom en Het Klokhuis.

Met zijn vrouw Wobke gaan we terug naar de Javastraat in Enschede waar hij is geboren en waar hij na een lang ziekbed na een beroerte in 1995 overleed. Die straat was zeer belangrijk voor Willem, zegt ze. Hij was sterk beïnvloed door zijn socialistische vader, die de hervormde kerk verliet omdat die teveel voor industriëlen preekte. In de oorlog was hij bang, omdat zijn ouders bang waren. Tijdens alarm zaten ze in de kelder van een aannemer op de hoek van de straat. Door de oorlog werd hij ziek en verbleef in het katholieke Ootmarsum, dat hij altijd als de hemel is blijven zien. In 1989 leidde dit tot het scenario Het verhaal van Kees.

Met Wobke sprak hij niet zo vaak over zijn geloof. Hij had niet veel met het instituut, maar wel gingen ze op kerstavond verschillende diensten af met als laatste die in Ootmarsum, een show waar Joop van den Ende nog een puntje aan zou kunnen zuigen, zei Willem dan.

Het is moeilijk te zeggen wat Willem dacht, zegt Finkers, want het kon het zelf het beste zeggen, zoals in Ongeloof: ‘In mij die niet geloven kan, gaat toch een hele vrome man, een monnik schuil, die weet dat bij de hemelpoort us Abe een mooi doelpunt scoort, voor Joop den Uyl,’ zoals de eerste strofe luidt. Wilmink sprak niet over zijn gebrek aan geloof, maar maakte het klein, zegt Wobke en noemt als voorbeeld het gedicht God woont in de Fokke Simonstraat, waarin God eigenlijk wil stoppen maar toch, na een goede daad van een jongetje dat een duif redt, zijn hand over zijn hart haalt.

Zijn vaste begeleider Karel Bosman zegt dat in Wilmink een vrijzinnige geest schuil ging, die vervuld werd door de schoonheid van de poëzie. Wilmink vertaalde het Stabat Mater van Pergolesi, omdat hij door die muziek in huilen kon uitbarsten. Het ging volgens hem over de dood waarin alles vergolden wordt. Wobke zegt dat hij de Stabat Mater vertaalde vanwege de menselijkheid van de moeder Maria die haar zoon aan het kruis ziet. Finkers vertelt over een goede vrijdag bijeenkomst waarin men het muziekstuk zong. Wilmink zei hem na afloop boos dat hij gewoon katholiek was. Finkers zegt dat hij daar niet voor uit mocht komen.

Zijn stiefdochter Marieke Moll zingt met NotaBene zijn teksten in een eigen theatershow. Daardoor heeft ze hem nog een beetje bij zich. Zij heeft het gevoel dat Willem haar zijn toestemming heeft gegeven. Wilmink hoopte op een hemel, zegt ze, waarin hij weer zijn vrienden zoals Harry Bannink zou ontmoeten.  

Finkers eerde hem in Na de pauze met het gedicht Dode dichter waarin staat dat Wilmink uit de tijd is gekomen. Op het moment dat hij daarmee bezig was kwam de rouwkaart met daarop het laatste gedicht waarvan het slot luidt: Ik ben niet meer op aarde, / maar je kunt me heel goed vinden: / bel gewoon Harry Bannink / en hij zal je doorverbinden. Zelf zei Wilmink daarover tegen de VPRO in 2002 dat men in Twente zoiets zegt als iemand dood is. We kunnen ons niet voorstellen wat dat betekent. Volgens Marieke Moll vond hij het wantrouwen tegen de dood niet nodig en was juist het leven te vrezen met al zijn wisselvalligheid.

Finkers vroeg hem ooit waarom hij niet katholiek werd. Daarop antwoordde Wilmink met een verwijzing naar de tweede brief van Petrus, waarin staat dat de ongedoopten milder zullen worden beoordeeld omdat ze niet beter wisten. Typisch een katholieke interpretatie, glimlacht Finkers op zijn Twents.

Meer info op Wikipedia , op de site van de KB en een vijfentwintigtal gedichten op Gedichten.nl

aangepast 28 oktober 2011, 14:59 uur