De slag om de Arabische kijker, Tegenlicht, 24 oktober 2011

Over de onafhankelijkheid van de berichtgeving van twee Arabische nieuwszenders.

Aan de hand van de man Abdelfattah Fayed (verder te noemen: Fayed) van het vooruitstrevende Al Jazeera en van de vrouw Randa Abul-Azm (verder: Randa) van het behoudender Al Arabiya wordt een beeld geschetst van de twee belangrijkste Arabische nieuwszenders. Ten tijde van de reportage vindt het proces plaats tegen Mubarak, waarbij gevechten tussen voor en tegenstanders plaatsvinden. Randa vlucht weg van het plein voor de rechtbank, Fayed (zie foto) blijft staan en hoort van een bebloede man dat veiligheidstroepen op betogers inhakken en Mubarak gezinden ongemoeid laten.

Ex-presentatrice Lina Zahredine (AL Jazeera) zegt dat Al Jazeera van belang is geweest voor de revolutie. Journalist Hamdi Kandil voegt daaraan toe dat Al Arabiya minder enthousiast was. Hafid Al Mirazi, ex-anchorman van Al Arabiya, noemt zijn zender meer evenwichtig in de berichtgeving. Ghassan Benjeddou, zijn collega bij Al Jazeera, zegt dat de zenders zelf partij in de revolutie zijn geworden.  

Fayed toont de televisiestudio met uitzicht op de brug waar werd gevochten. Hij werd gearresteerd en buitengezet. Rana laat haar studio zien. Ook daar stonden camera’s opgesteld naar de brug. Ze was geëmotioneerd door het gebruikte geweld tegen demonstranten, omdat zoiets niet past bij een vreedzaam volk als het Egyptische.

Politiek analist Abdalalaziz Alkhamis stelt dat de emir van Qatar na de staatsgreep zijn eigen tv zender wilde als tegenwicht tegen de hem vijandige Saoedische media. Al Arabiya is vervolgens door de Saoedi’s opgericht als wapen tegen Al Jazeera. Volgens Lina Z. was Mubarak een trouw bondgenoot van de Saoedi’s. Analist Alkhamis zegt dat Al Arabiya wordt gerund door welgestelde liberalen, die zekerheid willen, terwijl Al Jazeera zich richt op mensen die weinig te verliezen hebben. De vijanden van de Saoedi’s zijn de moslimbroeders uit het volk en de nationalisten. Al Jazeera wordt beschermd door de Verenigde Staten.

Fayed is teleurgesteld dat Al Jazeera het proces tegen Mubarak niet mag filmen. Veiligheidstroepen schermden de verdachten op weg naar de rechtszaal af. Randa zegt dat de ex-dictator er slecht aan toe is en dat de massa betogers zijn toestand niet beter maakt. Ze wil in de pauze live verslag uitbrengen van de rechtszitting.

De vader van Randa werkte in het leger en hielp mee aan de nationalisatie van het Suezkanaal. Zelf scheidde ze in 1995 met een dochter van vier jaar.

De vader van Fayed, gestorven in 1993, was een boer zonder onderwijs, maar met kennis van de koran. Hij liet zijn kinderen studeren. Landbouw is een slechte sector om in te werken, zegt Fayed, omdat de staat geen steun geeft. Er is veel armoede en ziekte.

Beiden willen er alles aan doen om het leven van de Egyptenaren te verbeteren.

Het nieuws over het proces tegen Mubarak wordt verdrongen door het binnendringen van betogers in de Israëlische ambassade. Fayed zegt dat de ambassadeur werd uitgewezen onder druk van het volk. Randa meent dat de regering, die voor Al Arabiya de toestand uitlegt, de meest evenwichtige zender kiest om hun visie naar buiten te brengen. Fayed meent echter dat de regering niet de waarheid spreekt en dat Al Jazeera de stem van de straat laat horen.

Wadah Khanfar, de vroegere directeur van Al Jazeera, zegt tijdens een spreekbeurt dat zijn zender niet de revolutie predikt, maar wel de stem van het volk laat horen. Zij beschermden de menigte op het Tahrirplein door de camera’s in de lucht te houden. Hij werd vervangen door een familielid van de emir, afkomstig uit de gasindustrie. Al Jazeera is niet alleen een journalistieke onderneming, stelt de politiek analist. Hun geloofwaardigheid komt daarmee verder onder druk te staan. 

Lina Z. zegt dat de media zelf een wapen zijn geworden in de strijd om de toekomst. Ghassan Benjeddou vond het moeilijk om afscheid te nemen van Al Jazeera, maar kon niet mee instemmen met het idee dat de media een verlengstuk vormen van de regering. Lina Z. spreekt vanwege het sluiten van de ogen voor kritiek op Bahrein van een dubbele moraal. Journalist Hamdi K. stelt dat de vrijheid van meningsuiting tot aan het regime, het staatshoofd gaat en niet verder. Al Jazeera heeft geen kritiek op Qatar, Al Arabiya niet op de Saoedi’s. De ex anchorman van Al Arabiya wilde kritiek leveren maar werd buitenspel gezet.

Randa zegt dat er regels zijn en dat je in een live uitzending niet over grenzen kunt gaan.

Volgens Fayed verbiedt niemand hem om te zeggen wat hij wil, maar zijn uitzending van een demonstratie van het volk wordt opeens uit de lucht gehaald. Zoiets gebeurt tegenwoordig vaker, verzucht hij. Het is niet bekend wie aan de knoppen zit.

Hadid Al Mirazi stelt dat zenders, anders dan in het westen, blijven inspelen op de politieke ontwikkelingen. Dat heeft invloed op de meningsvorming. Anders dan in het westen zijn de zenders niet onafhankelijk. Het zou wenselijk zijn dat Al Jazeera een onafhankelijke nationale zender werd, in plaats van een pan-Arabische onder de vlag van Qatar.