Maar nadenken duurt zo lang!
Prachtige Franse films over verhouding tussen leraar en
leerlingen als Etre et avoir (2002) en Entre les murs (2008)
wekten de verwachting dat Ce n'est qu'un début ofwel Kleine
filosofen, waarin juf Pascaline vierjarige kleuters filosofieles geeft, aan
de boeiende portretten een nieuwe hit zou toevoegen.
De Jacques Prévertschool in Meé-sur-Seine is een zwarte
school. Het hoofd van het schooltje vertelt aan het eind door de telefoon dat
een zwarte school belangrijk is voor de kinderen, maar verder wordt niet over
uitgewijd. Een zwarte school betekent hier zeker hier geen arme school. De
ouders die aan het eind van het schooljaar in de klas samenkomen om de
voortgang van de lessen te bespreken, praten ook zelf veel met hun kinderen.
Ongetwijfeld hebben ze al voor het begin van de cursus instructies gehad. Een
moeder zegt dat ze gemakkelijker met haar kind over de dood kan praten, hetgeen
anders toch een beladen onderwerp is.
Juf Pascaline ontsteekt een kaars aan het begin van haar
les. De vierjarige kinderen zitten in een kring om haar heen. De kaars helpt om
na te denken. Réflèchir, penser. In het eerste gesprek vraagt ze hoe je kunt
zien of iemand nadenkt. Dat kun je niet, maar er kan wel iets duidelijk van
worden door de geopende mond, als iemand namelijk iets uit van zijn gedachten.
Juf behandelt een groot aantal onderwerpen als
intelligentie, liefde, vriendschap, vrijheid en dood die allemaal een nogal
persoonlijk karakter hebben. Soms maken de kleuters een tekening naar
aanleiding van het onderwerp. Af en toe worden een paar kinderen gefilmd die,
buiten de les om, zelf een discussie beginnen, bijvoorbeeld over de ruimte die
ze elkaar geven. Pascaline vertelt aan het eind van het jaar tegen de ouders
dat de vaardigheid van de kinderen om te filosoferen is toegenomen en dat het
project het jaar daarop gecontinueerd wordt. Ze bedankt de ouders voor het
vertrouwen, omdat kleuters nogal loslippig over het gezinsleven kunnen zijn.
Dat viel trouwens wel mee.
Er worden mooie uitspraken gedaan, zoals over intelligentie
door een meisje die zegt dat het dom van ouders is om de Nutella in de koelkast
te zetten en dat kinderen zeker niet dommer zijn dan volwassenen. Een jongen
wil ook dood als zijn moeder dood zou gaan, namelijk om te weten hoe dat is.
Maar dan kun je toch niet meer zien, zegt een meisje, dat hem aanraadt bij zijn
vader te blijven, anders heeft die nog meer verdriet.
Toch weet Pascaline de harten niet te veroveren. Het is wat
kunstmatig allemaal. Ze stelt te veel vragen, stuurt heel erg, waardoor de
kinderen soms zichtbaar afhaken. Een jongen ligt in een hoek van de klas te
slapen. Het is ook erg warm, zegt Pascaline. Een van de kinderen zegt over het
onderwerp nadenken, dat het lang duurt en dat de juf hen dwingt om na te
denken.
Het is beschamend om te zien hoe ze na de les een conflict
met een jongetje bespreekt, die een ander kind sloeg. De jongen is te
bedremmeld om antwoord te geven. Pascaline houdt haar vinger onder zijn kin
waardoor hij haar aan moet kijken en wel iets moet zeggen. Ze valt door de mand
met haar hooggestemde idealen. De gewone kleuterjuf zou dat beter aanpakken.
Toch vinden de kleuters het jammer dat ze op de volgende school
geen philo, zoals de kinderen zeggen, meer krijgen. Hoe moet dat dan met
nadenken?
Hier
nog een link naar het boek De kleine filosoof (2009) van Alison Gopnik,
die in een youtube filmpje vertelt over de verbeeldingskracht van kinderen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten