John Irving over In een mens, VPRO-boeken, 10 juni 2012

Niet elke ramkoers komt als een verrassing.

In een mens gaat over Billy Abbott, een biseksuele jongen, die schrijver wil worden. Hij zat in de jaren zestig op een kostschool en ontwikkelde een zelfhaat die erger was dan eenzaamheid.

De titel is ontleend aan de laatste akte van Richard II van William Shakespeare: Zo speel ik veel personen, in één mens en geen voldaan.

Shakespeare ging gemakkelijk om met het onderwerp seksuele identiteit, het thema van Irvings boek: Billy merkt dat hij alleen staat, maar niemand kan hem ervan weerhouden seks te hebben met vrouwen én mannen.

Irving leest een fragment voor waaruit blijkt hoe mooi de zinnen lopen.

Wim Brands begint over de werkwijze van Irving die altijd eerst de slotpassage schrijft.

Net als negentiende-eeuwse schrijvers hecht hij veel waarde aan het plot. De titel heeft hij meestal ook al op zak, al haatte hij de naam Garp in De wereld volgens Garp. Hij kon echter geen andere naam bedenken.

We zien een fragment uit de documentaire De wereld volgens John Irving die ik onlangs op dit blog besprak. Brands vraagt hem hoe hij aan een roman begint. Irving vangt om te beginnen iets angstigs op, ziet mensen in de val en construeert zelf die val.

In In een mens gaat het om een biseksuele man, die gewantrouwd wordt. Het boek is vanuit een ik-verteller geschreven. De lezer weet eerder dan de ik dat Billy zal eindigen als aids patiënt.

Brands vraagt of Irving altijd naar slachtoffers zoekt.

Irving zegt dat de hoofdpersoon eerst de sympathie van de lezer moet winnen, omdat die het anders koud laat als de hoofdpersoon iets ergs overkomt. Irving vertelt dat hij de stem van Billy met tegenzin gebruikte. Een ik verteller vraagt meer verklaring en zijn boeken zijn vaak al zo omvangrijk, maar in een boek over niet gangbare seksuele gevoelens is deze ik-vorm wel passend. Overigens is het karakter van Billy voor hem gemakkelijker te begrijpen dan de moeder van Garp of dokter Larch in De regels van het Ciderhuis, die helemaal niets met seks hebben. Billy is door zijn geaardheid een zelfbewuste man geworden. Door de strijd die hij noodzakelijk voor zichzelf moest voeren. Zijn seksuele geaardheid en zijn identiteit lopen niet parallel.    

Brands noemt In een mens een politieke roman, net zoals De wereld volgens Garp (over intolerantie) en De regels van het Ciderhuis (over abortus).

Volgens Irving zijn het polemische romans, waarin stelling wordt ingenomen in maatschappelijke kwesties. Die zaaien verdeeldheid onder lezers omdat die het wel of niet met hem eens zijn.

Brands vraagt hem over zijn nieuwste boek.

Irving is daaraan met kerst begonnen en al een eind op streek. Hij schrijft het in de derde persoon omdat hij dat toch comfortabeler vindt.

Brands vraagt heel gevat hoe de laatste zin luidt.

Irving: ‘Niet iedere ramkoers komt als een verrassing.’

Hier mijn eerdere bespreking van de documentaire De wereld volgens John Irving